गैरआवासीय नेपाली संघका अध्यक्ष कुमार पन्तले सीमित व्यक्तिहरूले संघमा धावा बोलेर आफ्नो स्वार्थपूर्ति गर्ने मनसायका कारणले अहिलेको परिस्थिति निम्ताएको जिकिर गरेका छन् । गत अक्टोबरमा सम्पन्न हुनु पर्ने गैरआवासीय नेपाली संघको १०औँ अन्तर्राष्ट्रिय महाधिवेशन रोकिएको सन्दर्भमा आफ्नो धारणा सार्वजनिक गर्दै पन्तले आफूहरू बीच एकता कायम रहुन्जेल यस्ता तत्त्वहरू परास्त हुने जिकिर गरेका हुन् ।

यस्तो छ पन्तको धारणा : गत अक्टोबरमा सम्पन्न हुनु पर्ने गैरआवासीय नेपाली संघको १०औ अन्तर्राष्ट्रिय महाधिवेशन परराष्ट्र मन्त्रालयले रोकेको विदितै छ । महाधिवेशनका सम्बन्धमा परराष्ट्र मन्त्रालयबाट मिति २०२१ नोभेम्बर २२ तारिखमा प्राप्त पत्रका सम्बन्धमा गैरआवासीय नेपाली संघको आधिकारिक धारणा यस प्रकार रहेको छ ।   

१) संघको विधानको धारा १३.२ अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्ले अन्तर्राष्ट्रिय महाधिवेशन बढीमा ६ महिना सार्न वा स्थगित गर्न सक्ने व्यवस्था गरेको छ । उक्त स्थगित अवधिमा वर्तमान कार्यसमितिले संघको गतिविधि सञ्चालन गर्ने प्रचलित व्यवस्था अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्को मिति २०२१ अक्टोबर १६ मा बसेको ८० बैठकले अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्को अवधि बढीमा ६ महिना थप गर्ने निर्णय गरेको छ । उक्त निर्णयको जानकारी परराष्ट्रलाई तत्काल जानकारी गराएको थियो ।   

२) १०औ अन्तर्राष्ट्रिय महाधिवेशन र २०२१-२०२३ कार्यकालका लागि अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद् पदाधिकारीको निर्वाचनको अन्तिम तयार भइसकेको छ । ६५ वटा राष्ट्रिय समन्वय परिषद्हरुले आ–आफ्नो अधिवेशन सम्पन्न गरी अन्तर्राष्ट्रिय महाधिवेशनका लागि प्रतिनिधिको छनोट गरी काठमाडौँस्थित सचिवालयमा नामावली पेस गरिसकेका छन् । साथै, २०२१-२०२३ कार्यकालका लागि अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद् सदस्य समेत निर्वाचित गरिसकेका छन् । निर्वाचन समिति गठन भइ डिसेम्बर १५ तारिखमा अनलाइन मार्फत निर्वाचन र महाधिवेशन डिसेम्बर १९-२० मा भौतिकरुपमा काठमाडौँमा हुने तयारी रहेको छ । संघको आर्थिक र वार्षिक प्रतिवेदन राष्ट्रिय समन्वय परिषद् मार्फत प्रतिनिधिहरू समक्ष पेस गरि सकिएको छ । निर्वाचन समिति गठन भइसकेको र निर्वाचनका सम्पूर्ण तयारी भइ सकेकोले निर्वाचनका लागि संरक्षक परिषद्को सक्रियताको आवश्यक रहेको छैन । 

३) विधानको धारा १३.७ (ग) बमोजिम चयन हुने  ६५% अन्तर्राष्ट्रिय महाधिवेशन प्रतिनिधि छनोट बारे मन्त्रालयको अनुरोधलाई संघले अस्वीकार गर्दछ । किनभने विधानको अनुसूची ६(क) मा ‘प्राथमिकता सूचीमा रहेका व्यक्तिहरूले अर्थात् ६५% प्रतिनिधिमा छनोट हुन चाहने व्यक्तिहरूले राष्ट्रिय समन्वय परिषद्को निर्वाचन पूर्व तोकिएको प्रणालीमा आफ्नो नाम दर्ता गराउनु पर्नेछ’ भन्ने उल्लेख गरिएको छ । यस छनोट प्रक्रियाको समय नयाँ कार्यसमिति बनिसकेको हुदैन । त्यसैले  ६५% प्रतिनिधिको छनोट पुरानो कार्यसमितिले नै गर्नुपर्छ । यसको पुष्टि संघको विधान व्याख्या समितिले समेत गरेको छ । विधानको धारा ३१ अनुसार विधानको व्याख्या गर्ने अधिकार संघको विधान समितिलाई रहेको छ र उक्त समितिको व्याख्या अन्तिम मानिनेछ ‍। तसर्थ, मन्त्रालयले अनुरोध गरे अनुसार नयाँ राष्ट्रिय समन्वय परिषद्ले छानेका प्रतिनिधिहरू विधान संवत् हुने छैन । साथै, यस भन्दा पहिलेको विधानमा ६५% प्रतिनिधिको व्यवस्था नभएकोले मन्त्रालयले उल्लेख गरेको ‘प्रचलित अभ्यास’ को कुनै अर्थ नरहने हाम्रो ठम्याई छ । 

४) अहिले देखिएको विवादको मुख्य कारण केही राष्ट्रिय समन्वय परिषद्हरूले पठाएका २५% महाधिवेशन प्रतिनिधि हुन । विधानको धारा १३.७.४ (क) अनुसार २५% प्रतिनिधिहरू महाधिवेशनबाट निर्वाचित गरेर पठाउनुको सट्टा आफु खुसी पठाएका कारणले संघले त्यस्ता प्रतिनिधिबारे पुनर्विचार गर्न राष्ट्रिय समन्वय परिषद्लाई अनुरोध गरेको थियो । २५% प्रतिनिधिका सम्बन्धमा परराष्ट्र मन्त्रालय र सर्वोच्च अदालतमा मुद्दा परेको छ र सर्वोच्च अदालतले संघ र परराष्ट्रलाई विपक्षी बनाइ कारण देखाउ आदेश जारी गरेको छ । २५% प्रतिनिधिका सम्बन्धमा छुट्टै उजुरी मन्त्रालयमा परेको छ । तर सर्वोच्चले समेत प्रश्न उठाएको र उजुरी परेका २५% प्रतिनिधिका सम्बन्धमा मन्त्रालयले मौन रहनु तर विधान सम्मत आएका प्रतिनिधिका बारे पटक पटक प्रश्न उठाउनुले मन्त्रालयको उद्देश्य माथि प्रश्न उठाउने ठाउँ रहेको छ । 

५) मन्त्रालयको यस अगाडिको पत्रमा विधार्थीहरु सदस्य बनेको र जुलाई १-३१ सम्म निर्वाचन नभएका राष्ट्रिय समन्वय परिषद्को वैधता माथि प्रश्न गरिएको थियो । तर मन्त्रालयको अन्तिम पत्रमा भने यस बारे केही उल्लेख छैन । यी दुई विषयहरुलाई कार्यान्वयन नगर्दा कुनै एक पक्षलाई निर्वाचनमा सहज हुने आकलन गरिएको छ । तसर्थ, यी दुई विषयमा मन्त्रालय मौन रहनुले पनि धेरै प्रश्नहरू उब्जाएको छ ।   

६) विधानको धारा १६.१.४ मा संरक्षक परिषद्को अधिकार उल्लेख गरिएको छ । जस अनुसार  संघ निस्कृय रहन गएमा वा संस्था विभाजित हुने अवस्था सृजना भएमा संरक्षक परिषदले अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्लाई बैठक बस्न निर्देशन गर्छ । अहिले संघ न त निस्कृय भएको अवस्थामा छ, न  विभाजित हुने अबस्थामा । अतः अहिले संरक्षक परिषद्को  सक्रिय हुने अबस्था छैन् । मन्त्रालयले भने झै संरक्षक परिषद मार्फत निर्वाचन गराउने विधानमा कही कतै उल्लेख छैन । विधानको धारा २१ अनुसार निर्वाचन सम्पन्न गर्न अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्ले २०२१ जुलाइमा एक निर्वाचन समिति गठन गरि सकेको छ  । 

७) विधानको धारा १६ अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्ले २ वर्षको लागि संरक्षक परिषद्को नियुक्ति गर्दछ ।  मन्त्रालयको पत्रको आसयलाई आधार मान्ने हो भने संरक्षक परिषद्को कार्यअवधि मिति २०२१ अक्टोबर १९ तारिखमा समाप्त भइसकेको भने बुझ्नु पर्ने हुन्छ । साथै, संरक्षक परिषदका बहुमत सदस्यहरूले निर्वाचन प्रकृयामा प्रत्यक्ष सहभागी नहुने जानकारी गराइ सक्नु भएको छ ।  

८) प्रमुख संरक्षकले मिति २०२१ सेप्टेम्बर २३ मा संरक्षक परिषद्लाई सक्रिय बनाइ कार्यकारी अधिकार संरक्षक परिषद्लाई दिन प्रस्ताव गर्नु भएको थियो । उक्त प्रस्ताव माथी २०२१ सेप्टेम्बर २५ तारिखमा बसेको अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्को ७९औ बैठकमा छलफल हुँदा संरक्षक परिषद्लाई सक्रिय बनाउन आवश्यक नरहेको निर्णय गरेको थियो ।  

९) केही संरक्षक परिषद् सदस्यहरूले गैरआवासीय नेपालीहरू बिच समन्वयकारी भूमिका खेल्नुको सट्टा एकपक्षीय उम्मेदवारहरूको चुनावी सभामा सहभागी हुने, राष्ट्रिय समन्वय परिषद्हरूलाई विभाजन ल्याउने गतिविधिमा संलग्न हुने, अनधिकृत रूपमा निर्वाचित कार्यसमितिलाई पदच्यूत गरी कार्यकारी अधिकार आफ्नो हातमा लिन खोज्ने, सचिवालयका कर्मचारीहरूलाई अनावश्यक दबाब दिने आदि कार्यमा संलग्न हुनु भएको देखिएको । अतः गैरआवासीय नेपाली बिचको एकता खलबलाउने यस्ता किसिममा गतिविधिमा संलग्न नहुन सचेत गराउँछौ ।  

१०) सीमित व्यक्तिहरूले संघमा धावा बोलेर आफ्नो स्वार्थपूर्ति गर्ने मनसायका कारणले अहिलेको परिस्थिति निम्ताएको हो । हामी बिच एकता कायम रहुन्जेल यस्ता तत्त्वहरू परास्त हुनेछन् । त्यसैले सम्पूर्ण गैरआवासीय नेपालीहरूलाई यस कठिन घडीमा धैर्य रहन आव्हान गर्दछौ । 

कुमार पन्त 

अध्यक्ष, गैरआवासीय नेपाली संघ 

२०२१ नोभेम्बर २६