-शंखर पहाडी
जिल्ला अस्पताल सर्लाहीमा रहेका एम्बुलेन्स र शवबाहन प्रयोगबिहीन हुँदा बिरामीलाई मर्का परेको छ । सरकारी बजेटबाट खरिद गरिएका एम्बुलेन्स र शवबाहन तीन महिनादेखि अस्पताल परिसरमै थन्क्याइएको छ तर विरामी भने नि जीमा धेरै रकम तिरेर उपचारका लागि जान बाध्य छन् ।

विसं २०७७ असारमै टेण्डर आह्वान गरेर एम्बुलेन्स र शवबाहन खरिद प्रक्रिया अघि बढाइएको भएपनि विविध कानूनी जटिलताका कारण तीन महिना अघि मात्र एउटा एम्बुलेन्स र एउटा शवबाहन खरिद गरिएको थियो । अस्पतालसँग पहिला नै एउटा एम्बुलेन्स रहेको थियो तर बिरामीको उद्धारमा भने तीनवटै सवारी साधन नचल्दा बिरामीहरु समयमै थप उपचार सेवा पाउनबाट बञ्चित भएका छन् भने बाहिर उपचारका लागि जानुपर्दा निजी क्षेत्रका एम्बुलेन्स र शवबाहन प्रयोग गर्नुपर्दा निकै समस्या भएको बिरामीका आफन्तहरुले गुनासो गरेका छन् ।

जिल्ला अस्पतालमा करारमा तीनजना चालक नियुक्त गरिएका छन् । एउटा कार्यालयको जीप अनि दुईवटा एम्बुलेन्स र एउटा शवबाहन गरी अस्पतालमा चारवटा साना सवारी साधन रहेका छन् तर कार्यालयको पीकअप भ्यान बाहेक दुईवटा एम्बुलेन्स र एउटा शवबाहन भने महिनौंदेखि प्रयोगबिहीन भएका छन् ।

जिल्ला अस्पतालमा एउटा मात्र एउटा एम्बुलेन्स हुँदा समस्या भएको गुनासो आएपछि  प्रदेश २ सरकारले थप एउटा एम्बुलेन्स र एउटा शवबाहन खरिदका लागि रु २० लाख ७० हजार बजेट उपलब्ध गराएको थियो । उक्त बजेटबाट टेण्टर प्रक्रियाअनुसार तीन महिनाअघि नै एक एम्बुलेन्स र एक शवबाहन खरिद गरी अस्पतालमा ल्याइएको थियो । पुरानै एउटा एम्बुलेन्स रहेको अस्पतालमा थप एउटा नयाँ एम्बुलेन्स र एउटा शवबाहन आएपछि व्यवस्थापन पक्षले सेवाप्रवाहमा सहज हुने अपेक्षा गरेको थियो । 

करारमा नियुक्त भएका चालकहरुले आफ्नै लगानीमा एम्बुलेन्स खरिद गरेका छन् । यसरी उनीहरु अस्पतालका एम्बुलेन्स र शवबाहन थन्क्याएर आफ्नो एम्बुलेन्स चलाउने गर्दछन् । अस्पताल व्यवस्थापन एवं स्थानीयले यो नदेखेका होइनन् तर कुनै कारबाही अघि बढाउँदैनन् । 

अस्पतालका स्वास्थ्य निरिक्षक श्रीप्रसाद साहका अनुसार एम्बुलेन्स र शवबाहनका लागि नियुक्त भएका चालकहरू आरामले तलब भत्ता खाइरहेका छन् तर सवारी भने आफ्नो निजी चलाएर दैनिक आम्दानी गर्ने गर्दछन् । उनीहरुले आफ्नै लगानीमा प्रमाण नदेखिने गरी निजी एम्बुलेन्स सञ्चालन गरिरहेका छन् र अस्पतालमा आउने हरेक बिरामीलाई उनीहरुकै इसारामा निजी एम्बुलेन्समा महङ्गो भाडा लिएर ओसारपसार गर्ने गरेका छन् । 

जिल्ला अस्पताल विकास समितिका अध्यक्ष रघुनाथ राउत, जिल्ला समन्वय समिति सर्लाहीका सभापति मेथुर चौधरी, मलंगवा नगरपालिकाका नगर प्रमुख निरसल साह, भर्खरै सरुवा भएर आएका अस्पतालका निमित्त मेडिकल सुपरिटेण्डेण्ट डा.नवलकिशोर झा लगायतको अनौपचारिक बैठक बसेर यस विषयमा कुरा गरेको भए पनि यो अनियमिता रोक्ने विषयमा कुनै निर्णय भएको छैन । 

एम्बुलेन्स र शवबाहन सञ्चालन हुन नसक्नुका कारणका साथै अस्पतालका अन्य विकृतिका विरुद्ध अनौपचारिक छलफल भएको सभापति चौधरीले जानकारी दिए । मलंगवा अस्पतालका निमित्त मेडिकल सुपरिटेण्डेन्ट डा.झाले अस्पतालको सेवा प्रवाहको सुधारमा आफू लागि परेको बताए । ‘‘म भर्खरै आएको छु, अस्पतालको अवस्था बारेमा अध्ययन गर्दैछु’’,अस्पतालका चिकित्सक, स्वास्थ्यकर्मी, कर्मचारीलगायत सबै सरोकार रहेका व्यक्ति, पक्ष, तह र तप्काको सहयोगमा सुधारका लागि प्रयास गर्नेछु ‘’ डा.झाले बताए ।

अस्पताल विकास समितिका अध्यक्ष राउतले अस्पतालमा रहेको विकृति विसंगति हटाउँदै आम सर्वसाधारणको स्वास्थ्योपचारमा सकेसम्म सेवा सुविधा प्रदान गर्ने दिशामा आफू लागि परेको दाबी गरे । प्रमुख जिल्ला अधिकारी हेमराज तामाङले अस्पतालको एम्बुलेन्स र शवबाहन थन्किएको भन्ने खबर भर्खरै थाहा पाएको बताए । कोरोना महामारीको अवस्थामा जिल्लाकै एकमात्र सुविधासम्पन्न मानिएको जिल्ला अस्पतालमा कोरोना भाइरस सङ्क्रमणसहित अन्य बिरामीहरुको निकै चाप रहने गरेको छ ।

जिल्लाका ग्रामीण भेगबाट उपचारका लागि आएका तथा उपचार गर्दागर्दै गम्भीर देखिएका बिरामीले तत्काल थप उपचारका लागि बाहिर जानुपर्दा एम्बुलेन्स आवश्यक पर्छ । अस्पतालमै एम्बुलेन्स भएपनि निजी एम्बुलेन्सबाट निकै महङ्गो भाडा तिरेर जानुपर्ने अवस्था रहेको अस्पतालका स्वास्थ्यकर्मीहरु बताउँछन् । यता इश्वरपुर नगरपालिकाको एम्बुलेन्स पनि लामो समयदेखि  बेवारिसे अवस्थामा रहेको छ । देश सङ्घीय संरचनामा जानु पहिला नै खरिद भएको एम्बुलेन्स विगत लामो समयदेखि सडक छेउमै राखिएको छ । ना १ झ ९६८ नम्बरको सरकारी एम्बुलेन्स स्थानीय सरकारको नजर नपुग्दा सडक छेउमै अलपत्र अवस्थामा छ । 

भारत सरकारको सौजन्यमा खरिद भएको इश्वरपुर स्वास्थ्य चौकीको एम्बुलेन्स समितिमार्फत सञ्चालनमा रहेको थियो । एम्बुलेन्स सञ्चालक तथा व्यावस्थापन समितिमार्फत सञ्चालित एम्बुलेन्स स्थानीय सरकार र समिति बीचको विवादका कारण बेवारिसे भएको छ । समितिको खातामा करिब रु ७ लाख बचत रहेको भएपनि एम्बुलेन्स  मर्मतमा कसैको पनि ध्यान नपुगेको नगरपालिकाको स्वास्थ्य शाखाले जनाएको छ । इश्वरपुर नगरपालिकाको स्वास्थ्य शाखा संयोजक सुरेन्द्र महतोका अनुसार उक्त एम्बुलेन्स विगत लामो समयदेखि बेवारिसे छ । नगर स्वास्थ्य शाखाले उक्त एम्बुलेन्स मर्मत गरी सञ्चालनमा ल्याउन नगर प्रमुख समक्ष पटक पटक माग गरेको भएपनि नगरपालिकाले वास्ता नगरेको स्वास्थ्य संयोजक महतोले बताए ।

समितिको खातामा रु ७ लाख रहेको एम्बुलेन्स सञ्चालक तथा व्यावस्थापन समितिका अध्यक्ष अवध रौनियारले बताए । उनका अनुसार नगर प्रमुख मनोजकुमार देवकोटाले उक्त एम्बुलेन्स नगरपालिकाको नाममा आउने भए मर्मत गर्ने नत्र नगर्ने बताएपछि सरकारी एम्बुलेन्स थन्किएको हो ।

नगरप्रमुख देवकोटाले उक्त एम्बुलेन्स मर्मत नहुने भएका कारण अर्को एम्बुलेन्स खरिदका लागि नगरपालिकाबाट रु १० लाख रकम व्यवस्था गरेको बताए । उले मर्मत नहुने भएपछि लिलामी गर्न पनि दाताको नाममा रहेका कारण समस्या भएको बताए । पन्ध्रवटा वडा रहेको नगरपालिकाका हाल कुनैपनि स्वास्थ्य संस्थामा एम्बुलेन्स छैन भने सरकारी स्वास्थ्य संस्था समेत सबै वडामा छैनन् । नगरपालिकामा स्वास्थ्य चौकी, सामुदायिक स्वास्थ्य केन्द्र र शहरी स्वास्थ्य क्लिनिक गरी जम्मा आठवटा स्वास्थ्य संस्था छन् भने ७ वटा वडामा अहिले पनि स्वास्थ्य संस्था छैनन् । 

नगरपालिकाभित्र १०÷१२ वटा निजी एम्बुलेन्स रहेका छन् । नगरपालिकाको कुनैपनि सरकारी स्वास्थ्य संस्थामा सरकारी एम्बुलेन्स नहुँदा यहाँका विरामी निजी एम्बुलेन्स प्रयोग गर्न बाध्य छन् । निजी एम्बुलेन्स लिएर जाँदा महङ्गो रकम तिर्नुपरेको सो क्षेत्रका बिरामीहरुले गुनासो गरेका छन् । नगर स्वास्थ्य शाखाका अनुसार नगर बाहिर उपचारको लागि बिरामी पठाउनु पर्दा जिल्लाका अरु स्थानीय निकायहरुसँग एम्बुलेन्स माग्नुपर्ने बाध्यता छ । समयमै एम्बुलेन्स नपाउँदा बिरामीहरुको अकालमै ज्यान समेत जाने गरेको छ ।