खोप कूटनीति : विश्वव्यापी वितरणका लागि चीन तयार !
दक्षिणी चीनस्थित सेन्चेन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको ग्रे वेयर हाउसभित्रको कुनामा सेता कक्षहरु छन् । हरेक कक्षमा तापक्रम देखाउने डिस्प्ले स्क्रिन जडित छ । फेस मास्क, सर्जिकल गाउन र रबरका पञ्जा लगाएका सुरक्षाकर्मी निगरानीका लागि तैनाथ छन् । वेरहाउसको यो क्षेत्रमा छिर्नका लागि या त दुई साता लामो क्वारेन्टाइन पूरा गर्नुपर्छ वा टाउकोदेखि खुट्टासम्म हजमत सुट लगाउनुपर्छ ।
जब चीनमा बनेका कोभिड–१९ भ्याक्सिनले देशका नियामक संस्थाबाट स्वीकृती पाउनेछन्, तब ३ सय ५० मिटरमा फैलिएका तापक्रम नियन्त्रित यी कक्षहरु ती भ्याक्सिनले भरिनेछन् । यहाँबाट ती भ्याक्सिनहरुलाई कार्गो जेटका तापक्रम नियन्त्रित कक्षमा राखेर विश्वभर लगिनेछ । चिनियाँ भ्याक्सिनको अन्तिम चरणको परीक्षण गरेका देशमा आगामी महिना चीनले करोडौँ डोज भ्याक्सिन पठाउनेछ । चिनियाँ नेताहरुले आफ्नो सूचीमा बढ्दो संख्यामा रहेका विकासशील देशहरुमा भ्याक्सिन पठाउने प्रतिबद्धता गरेका छन् ।
यो विश्वव्यापी अभियानले चीनलाई आफ्नो छवि सुधार्ने अवसर दिनेछ । कोरोना भाइरसको महामारीलाई सुरुमै राम्ररी नियन्त्रण गर्न नसकेको भन्दै उसको छवि खराब भएको थियो । तर, अब भाइरसको सुरुवाती फैलावटका लागि दोषी ठहराउने भन्दापनि महामारीको सम्भावित अन्त्यका लागि सहयोग गरेकोमा उसले सम्मान प्राप्त गर्नसक्छ ।
‘बेइजिङले भ्याक्सिनलाई सफ्टपावर बढाउने र अन्तर्राष्ट्रिय प्रभूत्व स्थापित गर्ने साधनका रुपमा पनि प्रयोग गर्नसक्छ,’ वासिङटनस्थित काउन्सिल अन फरेन रिलेसन्सन्सअन्तर्गत ग्लोबल हेल्थकी सिनियर फेलो यान्जोङ हुवाङ भन्छिन् । महामारीको सुरुवातमा उसले अति प्रभावित देशलाई मास्क र अन्य सामाग्रीहरु सहयोग गरेको थियो ।
हुवाङका अनुसार बेइजिङको भ्याक्सिन डिप्लोमेसीले उसलाई अर्को मौका दिनसक्छ । चारवटा चिनियाँ कम्पनीका कुल पाँचवटा कोरोना भाइरस भ्याक्सिन तेस्रो चरणको क्लिनिकल ट्रायलमा छन् । भ्याक्सिनले स्वीकृति पाउनुअघिको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण र अन्तिम परीक्षण हो, तेस्रो चरण ।
आफ्नो सीमाक्षेत्रभित्र ठूलो रुपमा कोरोना भाइरस नियन्त्रण भइसकेकाले चिनियाँ औषधि निर्माताहरुले भ्याक्सिनको प्रभावकारिता जाँच्नका लागि विदेशमा परीक्षण कार्यक्रम गर्नुप¥यो, उनीहरुले कम्तिमा १६ देशमा तेस्रो चरणको परीक्षण गरिरहेका छन् । बदलामा, धेरैजसो देशलाई सफल भ्याक्सिन सुरुमै दिने वाचा चिनियाँहरुले गरेका थिए, कतिपय देशलाई स्थानीय स्तरमै भ्याक्सिन उत्पादन गर्न सकिने गरी प्रविधि हस्तान्रतण गर्ने उनीहरुको वाचा छ । बेइजिङस्थित औषधी कम्पनी सिनेभ्याक बायोटेकले ब्राजिललाई ४ करोड ६० लाख र टर्कीलाई ५ करोड डोज भ्याक्सिन उपलब्ध गराउने सम्झौता गरिसकेको छ । त्यसैगरी, चीनले इन्डोनेशियालाई स्थानीय उत्पादनका लागि ४ करोड भ्याक्सिन बल्क (स–सना सिसीमा विभाजित गर्नुअघिको भ्याक्सिन कन्सन्ट्रेट) उपलब्ध गराउँदैछ । चिनियाँ सेनाको अनुसन्धान युटिनसँगै मिलेर भ्याक्सिन विकास गरेको क्यान्सिनो बायोलोजिक्सले मेक्सिकोमा ३ करोड ५० लाख डोज ढुवानी गर्नेछ, मेक्सिकोसहित ५ देशमा यस कम्पनीले भ्याक्सिन परीक्षण भइरहेको छ ।
चीनको सबैभन्दा ठूलो सरकारी औषधी कम्पनी सिनोफार्मअन्तर्गतको चिनियाँ राष्ट्रिय बायोटेक समूहले आफ्ना सम्झौताबारे खुलेर जानकारी बाहिर ल्याएको छैन । यस कम्पनीका दुईवटा भ्याक्सिनहरु १० वटा देशमा परीक्षण भइरहेका छन्, विशेषगरी मध्यपूर्व र दक्षिण अमेरिकामा । युएईका प्रधानमन्त्री तथा दुबईका शासक सेख मोहम्मद बिन रसिदले परीक्षणका क्रममा आफैं भ्याक्सिनको डोज लिएका थिए, यहाँ आपतकालिन प्रयोगका लागि भ्याक्सिनले स्वीकृति पाइसकेको छ । सिनोफार्मसँगको सहकार्यमा युएईको स्थानीय कम्पनीले आगामी वर्ष ७ करोड ५० लाखदेखि १० करोड डोज उत्पादन गर्ने आशा राखेको छ ।
While receiving the COVID-19 vaccine today. We wish everyone safety and great health, and we are proud of our teams who have worked relentlessly to make the vaccine available in the UAE. The future will always be better in the UAE. pic.twitter.com/Rky5iqgfdg
— HH Sheikh Mohammed (@HHShkMohd) November 3, 2020
सिनोफार्मका अध्यक्ष लिउ जिङझेनले दर्जनौँ देशहरुले भ्याक्सिन किन्ने इच्छा व्यक्त गरेको जनाएका थिए । यद्यपी, उनले ती देशहरुको नाम लिएका छैनन्, न त उनीहरुले कति डोज मागेका थिए भनेर खुलाएका छन् । २०२१ मा आफ्नो कम्पनी १ अर्ब डोजभन्दा धेरै भ्याक्सिन उत्पादन गर्न सक्षम हुने उनले बताएका थिए ।
‘चीनसँग भ्याक्सिन डिप्लोमेसीका लागि राजनीतिक इच्छाशक्ती मात्रै होइन, त्यसलाई सम्भव गराउने सामथ्र्य पनि छ,’ हुवाङले भने ।
चीनमा ठूलो रुपमा भाइरस नियन्त्रण भइसकेकाले आफ्नो सबै १ अर्ब ४० करोड जनसंख्यालाई तत्कालै भ्याक्सिन लगाउनुपर्ने बाध्यता उसलाई छैन । ‘यसले भ्याक्सिनको आवश्यकता परेका देशहरुसँग सम्झौता गर्नका लागि उसलाई लाभ दिन्छ,’हुवाङले भने ।
‘हेल्थ सिल्क रोड’
डोनाल्ड ट्रम्प नेतृत्वको अमेरिकी प्रशासनको ‘अमेरिका फस्र्ट’ दृष्टीकोण र चीनको विश्वव्यापी भ्याक्सिन अभियान ठ्याक्कै विपरीत छ । किनकी, अमेरिकाले अन्यत्र भ्याक्सिन वितरण गर्नेभन्दा पनि आफ्नै नागरिकलाई भ्याक्सिन लगाउने विषयमा ध्यान केन्द्रीत गरिरहेको छ ।
‘अमेरिकाले गरिब देशहरुको सहयोगका लागि केही प्रतिशत भ्याक्सिन दिन्छौँ भनेको वा संकेत गरेको हामीले अहिलेसम्म सुनेका छैनौँ । यसले आफ्नो विदेश नीतिमा सहायकसिद्ध हुनेगरी भ्याक्सिन प्रयोग गर्ने चीनको लक्ष्यलाई अझै सुदृढ बनाउँछ,’ हुवाङले भने ।
कोभिड १९ भ्याक्सिनको तिव्र र सबै देशमा समान वितरण सुनिश्चित गर्नका लागि (डब्ल्युएचओ) विश्व स्वास्थ संगठनको समर्थनमा अक्टुबरमा बनेको परियोजनामा चीन सहभागी भइसकेको छ । भ्याक्सिन ओगटेर राख्ने विभिन्न देशका सरकारहरुको योजना निरुत्साहित गर्दै र प्रत्येक देशका उच्च जोखिम समूहलाई भ्याक्सिन लगाइदिने विषयमा ध्यान केन्द्रीत गराउन कोभाक्स नामको यस परियोजना बनाइएको हा । तर अमेरिकाले यस परियोजनामा सहभागिता जनाएन, केही हदसम्म राष्ट्रपति ट्रम्पले डब्ल्युएचओसँग काम गर्न नचाहेका कारण पनि यस्तो भएको हो । जनस्वास्थको रिक्त विश्वव्यापी नेतृत्व चीनले लिनसक्ने वातावरण उनले बनाइदिएका छन् ।
सुरुवातदेखि नै चिनियाँ नेताहरुले चीनको भ्याक्सिन विश्वव्यापी रुपमा बाँडफाँड हुनेबारे जोड दिइरहेका छन्, विशेषगरी विकासशिल देशहरुमा भ्याक्सिन वितरण गरिने उनीहरुले बताउँदै आएका छन् ।
गत मेइमा डब्ल्युएचओको वार्षिक सम्मेलनमा बोल्दै चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले चीनमा उत्पादिन भ्याक्सिन विश्वव्यापी हितका लागि प्रयोग हुने बताएका थिए, उनले विकासशिल देशमा सहज र सुलभ दरमा भ्याक्सिन उपलब्ध गराउनका लागि आफ्नो देशले योगदान गर्ने बताएका थिए । जुनमा अफ्रिकी नेताहरुसँगको भिडियो सम्मेलनमा सीले वाचा गरेका थिए, ‘जब चीनमा कोभिड १९ भ्याक्सिनको विकास र प्रयोग पूरा हुन्छ, त्यसपछि पहिले लाभ हासिल गर्नेमा अफ्रिकी देशहरु पर्नेछन् ।’
गत अगस्टमा चिनियाँ प्रिमियर लि कोच्याङले कम्बोडिया, म्यान्मार, लाओस, थाइल्यान्ड र भियतनामलाई पनि बेइजिङले प्राथमिकतामा राख्ने बताएका थिए । चिनियाँ अधिकारीले प्राथमिकताको सुचीमा राखेका अन्य देशमा अफगानिस्तान र मलेसिया पर्छन् । यी धेरैजसो देशहरु चिनियाँ परियोजना बेल्ट एन्ड रोड इनिसियटिभमा पनि संलग्न छन्, यस महत्वाकांक्षी पूर्वाधार तथा व्यापार परियोजनाले महामारीका दौरान आफ्नो गति केही गुमाएको छ । भर्खरै चिनियाँ अधिकारीहरुले ‘हेल्थ शिल्क रोड’बारे छलफल गरेका छन् । गत मेइमा राष्ट्रपति सीले कोरोना भाइरस महामारीबाट संघर्षरत देशहरुलाई दुई वर्षको अवधिमा २ अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा धेरै सहयोग गर्ने घोषणा गरेका थिए । बेइजिङले ल्याटिन अमेरिका र क्यारेवियन देशहरुलाई कोरोना भाइरस भ्याक्सिन किन्नका लागि १ अर्ब अमेरिकी डलर ऋण लिन प्रस्ताव समेत गरेको थियो । यद्यपी, चीनको भ्याक्सिन कुटनीति केही स्थानमा अस्थिर पनि छ । जस्तो, ब्राजिलमा चीनविरोधी राष्ट्रपति जैर बोल्सेनारो र साओ पाओलोका गर्भनर जोएगो डोरिया (जो २०२२ को निर्वाचनमा बोल्सेनारोविरुद्धका सम्भावित उम्मेदवार हुन्) बीचको मनमुटावमा सिनो भ्याक तानिएको छ । बंगलादेशमा लगानी सम्बन्धी विवादका कारण सिनोभ्याकको परीक्षणमा ढिलाइ भइरहेको छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय जनस्वास्थ विद्हरुले चीनको आपतकालीन प्रयोग कार्यक्रमप्रति पनि सवाल उठाइरहेका छन्, क्लिनिकल परीक्षणबाट आफ्नो प्रयोगात्मक भ्याक्सिनको सुरक्षा प्रमाणित हुनअघि नै चीनले झन्डै १० लाख नागरिकलाई भ्याक्सिन लगाइसकेको छ ।
अनि, प्रभावकारीताको सवाल पनि छ । गत महिना फाइजर र मोडर्नाले आ–आफ्ना भ्याक्सिनको प्रभावकारीता ९० प्रतिशतभन्दा धेरै रहेको जनाएका थिए । त्यस्तै, अक्सफोर्ड र एस्ट्राजेकेकाले संयुक्त रुपमा उत्पादन गरेको भ्याक्सिनको प्रभावकारीता औसतमा ७० प्रतिशत छ । जबकी, अहिलेसम्म कुनै पनि चिनियाँ भ्याक्सिन कम्पनीले आफ्नो प्रारम्भिक प्रभावकारीताको नतिजा घोषणा गरिसकेका छैनन् । तर, निर्माता कम्पनीका कार्यकारीहरुले निरन्तर रुपमा आफ्नो भ्याक्सिन सुरक्षित देखिएको र परीक्षणका क्रममा भ्याक्सिन लगाएकाहरुमा कुनै गम्भीर समस्या नदेखिएको बताइरहेका छन् ।
चिसो भण्डारण
फाइजर र मोर्डनाको दाँजोमा चिनियाँ भ्याक्सिनहरुको वितरण केही सहज छ । विशेषगरी त्यस्ता विकासशिल देशमा, जहाँ चिसोमा भ्याक्सिन भण्डारण गर्ने क्षमताको अभाव छ । डब्ल्युएचओको इम्युनिजेशन र भ्याक्सिन विभागका प्रमुख केट ओ ब्राइनले भ्याक्सिन विकासलाई सगरमामाथाको आधार शिविरसँग तुलना गरेकी छिन् । ‘शिखर चढ्नु चैं यसको वितरण हो,’ गत महिना उनले पत्रकार सम्मेलनमा भनेकी थिइन् ।
फाइजर र मोर्डनाका दुबै भ्याक्सिनहरुले शरीरमा कोरोना भाइरसको साइन्थेटिक टुक्रा बनाउन र प्रतिरक्षा प्रतिक्रियालाई प्रेरित गर्नका लागि म्यासेन्जर आरएनए –एमआरएनए) नामक आनुवंशिक मेटेरियलको टुक्रा प्रयोग गर्छन्, यो नयाँ प्रविधि विद्यमान भ्याक्सिनहरुमा प्रयोग भएको छैन । तर, कोठाको सामान्य तापक्रममा एमआरएनए कमजोर हुन्छ । मोर्डनाको भ्याक्सिनलाई माइनस २० डिग्री सेल्सियसमा भण्डारण गर्नुपर्छ वा ३० दिनसम्म रेफ्रिजिरेटरको तापक्रममा राख्नुपर्छ । फाइजरको भ्याक्सिनलाई अझै चिसो तापक्रम अर्थात् माइनस ७५ डिग्री सेल्सियसमा राख्नुपर्छ र उच्च चिसोमा राखेको पाँचदिनभित्र प्रयोग गर्नुपर्छ ।
सिनेफार्म र सिनो भ्याकले पुरानो शैलीको दृष्टीकोण पछ्याएका छन् । पोलियो र फ्लुजस्ता अन्य रोगका भ्याक्सिनहरुमा यो दृष्टीकोण प्रभावकारी साबित भइसकेको छ । यस दृष्टीकोणअनुसार, भ्याक्सिनले पूर्ण निष्क्रिय भाइरसलाई शरीरको प्रतिरोधी क्षमता विकासका लागि प्रयोग गर्छ, र चिनियाँ भ्याक्सिनलाई रेफ्रिजिरेटरको २ डिग्री सेल्सियसदेखि ८ डिग्री सेल्सियसमा भण्डारण गर्न मिल्छ । क्यान्सिनोको भ्याक्सिनले शरीरभित्र कोरोना भाइरसको जेनेटिक टुक्राहरुलाई लैजानका लागि एडोनो भाइरस ५ नामक कमन कोल्ड भाइरस प्रयोग गर्छ, यसलाई पनि २ डिग्रीदेखि ८ डिग्री सेल्सियससम्म भण्डारण गर्न सकिन्छ । भ्याक्सिनको प्रभावकारीता कायम राख्न यसलाई उत्पादन केन्द्रबाट विमानस्थलसम्म ढुवानी गर्न र अन्तत विश्वव्यापी वितरण गर्ने क्रममा आवश्यक तापक्रम कायमै राखिराख्नुपर्छ । जब चिनियाँ भ्याक्सिनहरु प्रयोगका लागि तयार हुन्छन्, तब चिनियाँ ई–कमर्श जायन्ट अली बाबाअन्तर्गतको साइनियायो कम्पनीले वितरणमा सहयोग गर्नेछ, यस कम्पनीका अनुसार उसको वातानुकुल भौतिक पूर्वाधार तयारी अवस्थामा छ । यस कम्पनीले सेन्जेन बाओआन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलसँग सहकार्य गरेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय हवाई यातायत संघबाट औषधी ओसार–प्रसारका लागि भर्खरै प्रमाणपत्र पाएको यस विमानस्थलमा सन् २०१९ मै फ्रोजन खाना र सामाग्रीहरुका लागि वेरहाउस निर्माण गरिएको थियो । यस वर्षको सुरुवातमा वेरहाउसलाई कोरोना परीक्षण किट भण्डारणका लागि प्रयोग गरियो र अहिले भ्याक्सिनका लागि प्रयोग गरिदैंछ । विमानस्थलले आफ्नो वेवसाईटमा लेखेको छ,‘हामी सेन्चेजलाई कोभिड १९ भ्याक्सिनको विश्वव्यापी वितरणको आधारक्षेत्र बनाउन चाहन्छौं ।’
इथियोपियन एयरलाईन्ससँग पनि साइनियायोको साझेदारी छ, यस र्एयरलाईन्सले चिनियाँ भ्याक्सिनलाई मध्यपूर्व र त्यसपछि अफ्रिकामा पठाउनेछ । महामारी सुरु भएयता यस एयरलाईन्सले सेन्जेनबाट युरोप, अफ्रिका, मध्यपूर्व र दक्षिण अमेरिकामा ३ हजार टनभन्दा धेरै मेडिकल सामाग्री ढुवानी गरिसकेको छ । साइनियायोेका सिईओ वान लिनका अनुसार विश्वव्यापी पहुँच बिस्तार लागि अन्य रुटहरु पनि थप्ने योजना बनिरहेको छ । ‘ठ्याक्कै कति माग हुन्छ भने हामी अहिल्यै स्पष्ट छैनौं, तर पनि हामी क्षमता बिस्तार गरेर आवश्यक मागका लागि तयारी अवस्थामा बस्नेछौँ,’ उनले भनेका छन् ।
खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया
भर्खरै
-
विपद् व्यवस्थापनका लागि सबै मन्त्रालयहरुले निश्चित प्रतिशत बजेट छुट्याउँछौँ : मन्त्री श्रेष्ठ
-
बागमती प्रदेशको भाषा ऐन कार्यान्वयनमा
-
डढेलोले सिङ्गो गाउँ नै जोखिममा
-
संविधान र गणतन्त्र विरोधी शक्तिले चलखेल सुरु गर्न थाले : अध्यक्ष नेपाल
-
चुमनुब्रीमा मनास्लु हिमाल आरोहण दिवस मनाउने तयारी
-
१० बजे, १० समाचार