किताबले ज्ञानको बाटोमा डोर्‍याउन हात दिन्छ । शारीरिक होइन, मानसिक हात दिन्छ । डाक्टर बाबुराम भट्टराईले तपाईहरुको आन्दोलनमा ऐक्यबद्धता जनाउँछु भन्नुभयो । समस्या यहाँनिर छ । उहाँले ‘यो आन्दोलन हाम्रो आन्दोलन हो, यसमा सहभागी छु’ भन्ने आँट जुटाउन सक्नुु भएन ।

यद्यपि उहाँ आज जे हुनुहुन्छ, यही पुस्तकले गर्दा यही किताबले गर्दा हुनुहुन्छ । यो सबैको आन्दोलन हो । आन्दोलन गर्नुपर्ने कुरा होइन । अघि एकजना युवा साथीले भन्नुभए जस्तो आन्दोलन गर्नु त यो देशमा धेरै कुरा छ : बाटो खराब छ,  मेलम्ची आइपुगेन, स्वास्थ्य सेवा चौपट छ, शिक्षाको, स्वास्थ्यको व्यापारीकरण भयो । आन्दोलन गर्ने धेरै कुरा छन् मानव जीवनसँग सम्बन्धित । तर   किताबमा कर नलगाउ भनेर आन्दोलन गर्नुपरेको छ । 

फेसबुकशालामा पनि पढ्नुहुन्छ । त्यहाँ पाइने सबै कुरा बेकार होइन ।‘गुगल बज्यै’लाई त झन सबै कुरा थाहा छ । उहाँलाई सोध्नुभयो भने थाहा नभएको कुरा केही पनि छैन् ।   त्यो हुँदाहुँदै पनि पुस्तकको महत्व यथावत महत्व किन रहन्छ भने अरु माध्यमले तपाईले सोधेको कुरा बताउछ, पुस्तकमात्रै एउटा माध्यम हो, जसले तपाईंले सोचेको कुरातिर डोर्‍याउछ ।

अग्रेजीमा रिफ्लेक्सन भन्छ । तपाई सेलफोनमा पुस्तक पढ्न सक्नुहुन्छ । किन्डेलमा पुस्तक पढ्न सक्नु हुन्छ । त्यो भनेको एकोहोरो हो । आफ्नो चिन्तनलाई त्यसले सघाउँदैन । चिन्तनलाई संघाउने अहिले पनि पुस्तक नै हो ।  पुस्तकको विकासमा त लामो समय लागेको हो नि ।

यो पनि

सरोकारवालाको टिप्पणी : पुस्तकमा कर, ज्ञानमाथि अंकुश !

पहिला पहिला हाम्रो पुर्खा जब शिकार खेल्न जान्थे  । जब एउटालाई चाहिँ बाघले खायो अनि तिनले  आफ्ना सन्तानलाई के भने भने बाघ देखेपछि  रुख चढ्नु । बाघ रुख चढिहाल्दैन, अनि जोगिन्छ । त्यसपछि त्यो कुरा भित्तामा कोरियो होला । भित्तामा कोरिएकोबाट अक्षरको विकास भयो । ढुङ्गा, ताम्रपत्र, ताडपत्रहरुमा  लेखियो । कागजको विकास भयो, मसीको विकास भयो र पुस्तौंदेखिको ज्ञान हस्तान्तरण हँुदै आयो । यो भनेको मानवजातिको सम्पत्ति हो ।

यही कुरासोमालियामा विकसित भएको छ भने अमेरिकाको पनि अधिकार लाग्छ ।अमेरिकामा विकसित भएको छ भने नेपालको पनि अधिकार लाग्छ ।  नेपालमा विकसित भएको छ भने जसको पनि अधिकार लाग्छ । त्यसैले पुस्तकलाई अनुदान दिएर सघाउन नसकेपनि कमसेकम गर्न सकिने के हो भने त्यसै पनि पठन संस्कृति कम भइरहेको समयमा यसमा कर लगाउने !

यो यति उति प्रतिशतको मुद्दा नै होइन । त्यो त व्यापारको कुरा भयो । एक प्रतिशत लगाउन मिल्छ भने ५ प्रतिशत मिल्छ । १५ प्रतिशत मिल्छ, ५० प्रतिशत मिल्छ । धनीले पढ्छन् । गरिवले पढ्दैनन् ।  एकै प्रतिशत लगाए पनि पुस्तक किन्न नसक्नेले त पढ्न सक्दैनन् । त्यो बहसको मुद्दा बेग्लै हो ।

बहसको मुख्य मुद्दा भनेको के हो भने ज्ञानमा सबैको अधिकार राजनीतिक नियन्त्रणबाट मुक्त रुपमा हुन दिने कि नदिने भन्ने हो । यो चाहिँ पछाडिको ढोकाबाट नियन्त्रण गर्न खोजिएको हो नि त !

अब १० पाउण्डको किताब होला ।  केही समयपछि नयाँ सस्करण आउँछ । तौलमा बेचिन्छ । दिल्लीको जनपथमा ५० रुपैयाँ भारुमा किन्न पाउँछ, ८० रुपैयाँ भयो । रक्सौलको सिमानामा आएपछि ८० रुपैयाँको १५ प्रतिशत हो कि १० पाउण्डको १५ प्रतिशत हो ?

यो पनि

पुस्तकमा कर : प्रश्न गर्नेहरुलाई चुप लगाउने सरकारको ‘राणाकालीन रणनीति’

यो कुनै उपाए त भएन । भन्सारको सुब्बा वा खरदारलाई उसले जिन्दगीमा देख्दै नदेखेको दर्शनशास्त्रको पुस्तक, न्यूक्लियर फिजिक्सको पुस्तकमा कर लगाउने जिम्मा दिँदाखेरि  के हुन्छ ?

यो त नियन्त्रणतिर उन्मुख भयो । त्यसैले तपाईंको यो आन्दोलन मेरो पनि आन्दोलन हो । म पाठक हुँ लेखक कम हुँ, लेखक कम पाठक बढी भन्न रुचाउछु । भनाइ के छ भने एक पाना लेख्नलाई कम्तीमा १ सय पाना पढेर पचाउनुपर्छ,  सोच्नुपर्छ, चिन्तन गर्नुपर्छ  अनि मात्र बल्ल एक पाना लेख्न सकिन्छ ।

पुस्तक पसलमा करको कुरा आएदेखि नयाँ पुस्तक आएका छैनन् ।  प्रकाशित भएको कतिपय पुस्तक काठमाडौँमा हप्ता दिन, १० दिनभित्र पसलमा आइपुग्थ्यो । अहिले त्यस्तो छैन । अहिले पसलमा पुस्तक छैन । तिनीहरुले मगाएका छैनन् । १५ प्रतिशत कर व्यापारीले तिर्न नसक्ने त होइनन् नि त । पसलेले आयतकर्ताको खल्तीबाट त तिर्नुपदैन । पुस्तकमा कर लगाउनका साथ फारम भर्नुप¥यो, भन्सारको कार्यालयमा जानुप¥यो, लाम लाग्नुप¥यो, त्यहाँ दुईचार दिन रोकिएला, पालो आउन अनि लिएर आउला यो कसले झन्झन्ट गर्छ ? यो गर्नुभन्दा त नाफाको लागि पैसा कमाउनु हो भने पुस्तक पसल किन खोल्नु ? पुस्तक आयातकर्ता किन बन्नु ? रक्सी पसलमा त धेरे बढी नाफा छ नि ।

पुस्तकको व्यापार त ज्ञानसँग, पुस्तकसँग माया हुनेले मात्रै गर्न सक्छ, अरुले गर्नै सक्दैनन् । अघि भर्खर कुरा भइरहेको थियो  सन्देशगृह किन बन्द भयो । किनभने सुचनाको स्रोत  सबैमा पु¥याउने, ज्ञानको स्रोत पु¥याउने रुचि कम हुँदै जाँदा सन्देश गृह बन्द हुँदै गयो ।

दुनियाँभरि कति ठाउँमा पुस्तक पसलहरु बन्द भइरहेका छन् । त्यसैले यसमा अनुदानको र यसलाई बढावा दिनुपर्ने आवश्यकता छ । कर लगाएर अत्यन्तै घृणीत काम भएको छ । जोसुकै यसमा लागेको होस्, त्यसलाई अविलम्ब फिर्ता मात्रै होइन, माफी मागेर फिर्ता लिनुपर्छ ।

यो पैसाको कुरा होइन । यो ज्ञानको, मानव जातिको मानवीय सम्मानको र पुर्खाहरुको कमाइमा हाम्रो अधिकारमाथि हमला भएको छ  । यसको विरोधमा म चाहिँ स्पष्टरुपमा यहाँ आफूलाई उभ्याउन चाहन्छु ।

‘अन सोलिडारी फर मेक बुक्स ट्याक्स फ्रि’ले हिजो बुधबार पाटन दरवार स्क्वायरमा ‘हामी निरन्त्रर आन्दोलनमा  छौं’ भन्ने नाराका साथ   आयोजना गरेको कार्यक्रममा राजनीतिक विश्लेषक सिकेलालले व्यक्त गनुभएको विचारको सम्पादित उतार