बुध ग्रह (Mercury) सौर्यमण्डलका समस्त ग्रहहरूमध्ये सूर्यको सबैभन्दा नजिकमा अवस्थित छ । सूर्यबाट यसको दूरी ५ करोड ७९ लाख ९ हजार १ सय किमी मात्र छ । पछिल्ला अध्यायमा तिमीहरूले  पृथ्वी र सूर्यबीचको दूरीबारे पढ्यौ  । कल्पना गर  पृथ्वी सूर्यसँग ...

  हामीले आफ्नो आखाँले आकाशमा सूर्यपछि दोस्रो जुन ठूलो पिण्ड देख्छौं, त्यो चन्द्रमा (पृथ्वीको प्राकृतिक उपग्रह ) हो । हुन त खर्वौ खरब पिण्डले भरिएको आकाशमा चन्द्रमा कुनै पनि दृष्टिकोणले ठूलो पिण्ड होइन । ठूलो देख्नुको जम्मा जम्मी कारण यत्ति नै हो, चन्द्रमा हामी बसे...

ब्रह्माण्डमा खरबौं आकाशगंगा छन् । प्रत्येक  आकाशगंगामा खरबौ खरब तारा छन् । हाम्रो आकाशगंगा मिल्की वे ( Milky Way ) मा रहेका  खरबौ खरब ताराहरुमध्ये एउटा तारा हाम्रो सूर्य हो । हामी बसेको पृथ्वी सूर्यको सौर्यपरिवार कै सदस्य  हन् । अहिलेसम्म  ज्ञात भए...

पहिला प्रकाशित दुबै लेख पढेर  तिमीहरूलाई थाहा भयो होला  हामी बसेको  सौर्यमण्डलको केन्द्र सूर्य हो । सौर्यमण्डलमा रहेका सबै पिण्ड (ग्रह, वामन ग्रह, क्षुद्र ग्रह, धूमकेतु आदि) सबैले सूर्यको परिक्रमा गर्छन् । तर यो प्रमाणित रूपमा थाहा भएको  धेरै समय भएको...

एउटा विशाल क्षुद्रग्रह(एस्टेरोइट) आज नेपाली समय अनुसार अपरान्ह ४ः५० बजे पृथ्वीको सबैभन्दा नजिक हुँदै जानेछ । १४४३ फिटदेखि ३२४८ फिटबीचको आकारको उक्त ग्रहले पृथ्वीलाई कुनै हानी भने पु-याउने छैन ।  आकारको तुलना गर्दा यो कुनै विशाल गगनचुम्मी भवन आकारको रहेको नास...

  भाइ बहिनीहरु,  पछिल्लो लेखमा तिमीहरुसंग  आकाश- अन्तरिक्षबारे चर्चा गरेको थिए । थाहा पायौ होइन त कति  विशाल छ अन्तरिक्ष ? यस  विशाल अन्तरिक्षमा  खरबौं खगोलीय संरचना (Celestial Body ) छन् । तिनैमध्ये एउटा खगोलीय संरचना अथवा पिण्डल...

विगत लामो समयदेखि विज्ञान विषयमा समेत कलम चलाउँदै आउनुभएका ज्ञानमित्रले खगोल  अर्थात् अन्तरिक्ष विज्ञानका विषयमा केन्द्रीत रहेर तयार गर्नुभएको यो सामग्री हामी आजदेखि धारावाहिक रुपमा प्रकाशित गर्दैछौं । यसमा प्रयुक्त भाषा तथा शब्दावलीहरु मूलतः विद्यालय तहका युवा विद्...

एजेन्सी । सहरमा बढ्दो प्रदूषण रोक्नको लागि एक सानो–तिनो जंगलले जतिनै प्रदूषण सोस्ने प्रविधि विकास भएको छ ।  विश्वका कैयौं प्रमुख सहरमा प्रयोग गर्न थालिएको यो प्रविधि पछिल्लो समय लण्डनमा पनि प्रयोग गरिएको छ । ठाडो बंगैचाको रुपमा काम गर्ने यो संरचनामा स...

एजेन्सी । वैज्ञानिकहरुले एउटा यस्तो भीमकाय ‘ब्ल्याक होल’ फेला परेका छन्, जुन उनीहरुको सिद्धान्तअनुसार त्यो अस्तित्वमा नै हुनुहुँदैन । उक्त ब्ल्याक होल एउटा ‘स्टेलर ब्ल्याक’ होल हो । यस्तो ब्ल्याक होल ठूलो ताराको मृत्युपश्चात विस्फोट भएर पैदा हुन्छ ।...

चन्द्र खाकी/ज्ञानमित्र आज, अंग्रेजी तारिख अनुसार सेप्टेम्बर १३ । अर्थात् अंग्रेजी क्यालेण्डरको नवौं महिनाको १३ औं दिन । तिथि, मिति र गतेका आधारमा हेर्ने हो भने अरु अरु दिनहरु जस्तै यो पनि एउटा सामान्य दिन नै हो । अझ भनौं, अंग्रेजी क्यालेण्डर नै प्रचलनमा आइसकेपछि आजसम्म...

भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान केन्द्र (इसरो) ले चन्द्रयान–२ ल्याण्डर विक्रम चन्द्रमाको सतहमा फेला पार्न सफल भएको छ । इसरोका अध्यक्ष डा. के सिवनले आइतबार चन्द्रमामा विक्रम ल्याण्डर अवतरण भएको स्थानमा पत्ता लागेको जानकारी दिएका हुन् । अर्बिटरले ल्याण्डरको केही तस्विर (थर्म...

चन्द्रयान– २ मार्फत् चन्द्रमामा पठाइएको विक्रम ल्याण्डरलाई सुरक्षित रुपमा चन्दमामा अवतरण गराउने क्रममा विक्रमसँगको सम्पर्क टुटेको छ । चन्द्र धरातलबाट २.१ किलोमिटरमाथि रहँदा सम्पर्क टुटेको थियो । यो लेख्दा बिहानको ३ बजेसम्ममा अन्तिम रुपमा घोषणा हुन बाँकी नै छ तर यसबाट ...

इसरोले आज ४ सेप्टेम्बरमा ल्याण्डर विक्रमलाई चन्द्रमाको सबैभन्दा तल्लो अर्बिटमा स्थापित गरेको छ । २२ जुलाईमा प्रक्षेपित गरिएको चन्द्रयान– २ को आज गरिएको अर्बिट परिवर्तन अन्तिम पटकको परिवर्तन हो । अब चन्द्रयान– २ अर्थात् ल्याण्डर विक्रम यसै अर्बिटबाट सोझै चन्द्रमा अवत...

इसरोका वैज्ञानिकहरुको ध्यान अब चन्द्रयान २ को आर्बिटरबाट हटेर चन्द्रमामा ओर्लिने अर्को यान ल्याण्डरमा केन्द्रित भएको छ । यस क्रममा आज ३ सेप्टेम्बरका दिन इसरोले ल्याण्डर विक्रमको इञ्जिन प्रज्वलित गरी यसको आर्बिट परिवर्तन गरेका हुन् । ३ सेप्टेबरको विहान ८ बजेर ५० मिनेटमा वैज्ञा...

भारतीय अन्तरिक्ष एजेन्सी इसरोले २ सेप्टेम्बरका दिन नयाँ इतिहास रचेको छ ।यस दिन  इसरोले  आफ्नो दोस्रो चन्द्रयान अभियान अन्र्तगत  पृथ्वीबाट झन्डै  ३ लाख ८४ हजार ३ सय किमि टाढा  अर्थात चन्द्रमाको सतहबाट ११९ किमीमाथि उडीरहेको मुख्ययान आर्बिटरबाट चन्द्...

हाम्रो सामान्य आँखा र बुद्धिले हेर्दा ब्रह्माण्ड शताब्दियौंदेखि जस्ताको त्यस्तै देखिन्छ । ब्रह्माण्ड मात्र किन ? सामान्य बुद्धि र आँखाको आँकलनअनुसार त पृथ्वी पनि स्थिर रहेकै दृष्टिगोचर हुन्छ । तर, विज्ञानको आँखा र बुद्धि भन्छ, ‘न त पृथ्वी नै स्थिर छ र न त यो अनन्तसम्म फैल...

आजको युगमा इन्टरनेटबिनाको जीवनबारे कल्पना गर्नु सहज छैन । हातमा बोकेको एउटा मोबाइलले मात्र जो कोहीलाई विश्व नागरिकको दर्जा र हैसियतमा पदोन्नति गरिदिन्छ । तपाईंलाई विश्वास गर्न गाह्रो लागेपनि यो सत्य हो । इन्टरनेटको आकाशी संसार वास्तविक संसारभन्दा भीमकाय, रोमाञ्चक, ...

अमेरिकाको नेसनल एरोनोटिक्स एन्ड स्पेस एड्मिनिस्ट्रेसन (नासा) ले आफ्नो अत्याधुनिक दुरबिनको प्रयोग गरेर पृथ्वीबाहेका अन्य ग्रहहरुमा एलियनको खोजी गरिरहेको छ । नयाँ ट्रान्सिटिङ एक्प्लानेट सर्वे सेटेलाइट (टेस) नामक दुरबिनका माध्यमले पहिले तीनवटा नयाँ ग्रह पत्ता लगाएको छ । तीमध्...

टाइम/जेफ्री क्लुगर इलन मस्कको जन्म एपोलो ११ अवतरण भएको दुई वर्षपछि सन् १९७१ मा प्रक्षेपण केन्द्रभन्दा धेरै टाढा दक्षिण अफ्रिकामा भएको थियो । आफूले प्रत्यक्ष नदेखेको भए पनि एपोलो मिसनबाट आफू निक्कै प्रभावित भएको मस्क बताउँछन् ।  ‘एपोलो ११ मानव इतिहासको सबै...

विज्ञानका किताब पढेका बच्चा बच्चाहरुलाई थाहा छ– अन्तरिक्षमा पुग्ने पहिलो जीव लाइका हो भन्ने कुरा । लाइका वास्तवमा, एउटा साधारण कुकुरको नाम हो । मस्कोको गल्ली गल्लीमा भौंतारिने कुकुर लाइकालाई तालीम दिएर सोभियत अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरुले प्रयोगको क्रममा अन्तरिक्षमा पठ...

शुक्र ग्रह, हाम्रो सौर्यमण्डलमा सूर्यसँगको दूरीको आधारमा दोस्रो ग्रह । यो ग्रहको धेरै विशेषताहरु छन् । यसको सबैभन्दा प्रमुख विषेशता भनेको त यो ग्रह उल्टो घुम्ने गर्छ । त्यसका साथसाथै, यो ग्रह धेरै हदसम्म पृथ्वीसँग मिल्दोजुल्दो पनि छ । त्यसैले कहिलेकाहीँ यसलाई पृथ्वीको जुम्ल्याह...

बुधको नाम कसरी रह्यो ? en.wikipedia.org बुध ग्रहलाई अंग्रेजी भाषामा Mercury भनिन्छ । बुध ग्रहको यो नामाकरण रोमनहरुले गरेका हुन् । प्राचीनकालमा रोमनहरुले आकाशमा सात वटा चम्किला पिण्डहरुलाई पहिचान गरेका थिए । उनीहरुले पहिचान गरेका ती सातवटा पिण्डहरुमध्ये ...

  जमीनको सतहभन्दा ६०० किलोमिटरमाथि, अन्तरिक्षमा फोहोर फ्याँक्ने रित्तो प्लाष्टिक व्याग जस्तो वस्तुले पृथ्वीलाई परिक्रमा गरिरहेको देखेर अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरु तीनछक्क परेका छन् । न्यूयोर्क पोष्टमा जनवरी ३०, २०१९ मा छापिएको सो खबरअनुसार, उक्त व्याग अमेरिकाको हवाइराज्...

खगोलयात्राको पहिलो भागमा हामीले सौर्यमण्डल र ग्रह-उपग्रहहरुबारे केही रोचक जानकारीहरु पस्केका थियौं । लेखश्रृङ्खलाको यस दोस्रो भागमा यस पटक आउनुहोस्, हाम्रो सौर्यमण्डलको माउ सूर्यका बारेमा  चर्चा गरौं । सूर्य के हो ? सूर्य एउटा तारा हो । यो एउटा ठूलो, आफ...

रातोपाटीको यस लेख–श्रृङ्खलामार्फत् हामी आदरणीय पाठकहरुलाई ब्रम्हाण्डका रोचक, अनौठा र ज्ञानबर्द्धक जानकारी पस्कँदै खगोलयात्रामा लैजाने कोशिश गर्नेछौं । यसअन्तर्गत ब्रम्हाण्डमा रहेका ब्लाकहोल, आकाशगंगा, तारा, नेबुला लगायत हाम्रै सौर्यमण्डल  र यस...