विचार/दृष्टिकोण

भ्रम र सत्यका बिच नेपाली पत्रकारिता

पत्रकारिताका सिद्धान्त र सूत्रहरूको व्याख्या गर्ने क्रममा स्ट्यान्फोर्ड विश्वविद्यालयका प्रोफेसर लायल एम नेल्सन हामीलाई बताउने गर्नुहुन्थ्योे : ‘यतिबेला पत्रकारिताको सबैभन्दा सजिलो सिद्धान्त र सूत्रका रूपमा रहेका पाँच–डब्ल्यू र एक–एच (के...

राजनीतिक प्रतिनिधित्व गर्नेलाई कसले जाँच्ने ?

सामाजिक समानता समाजको एक त्यस्तो अवस्था हो, जसमा त्यस समाजका सबै मानिसलाई एक–अर्काको तुलनामा समान मानिन्छ । सबै मानिसको सम्मान र अधिकारमा बराबरीको अवस्था नै सामाजिक समानता हो । यद्यपि...

यहाँ बहुदलीय व्यवस्था छ तर दल छैन

यस गोष्ठी संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको अभ्याससँग सम्बन्धित भनिएको छ, यसमा मुख्य शब्द ‘अभ्यास’ लाग्छ । समाजले, बेलाबेलामा भएका आन्दोलनहरूले र संविधानले जे–जस्तो अपेक्षा गरेको हो, सो अनुसार संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको...

प्रधानमन्त्री र मुख्यमन्त्रीको पदका लागि प्रत्यक्ष निर्वाचनमा जाने हो कि ?

आज यहाँ जुन शीर्षक चयन गरिएको छ, अभ्यासमा संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र । यो विचारको उद्भव कसरी भयो ? म त्यसतर्फ जान चाहन्छु । मलाई सम्झना छ, ०५६ देखि ०५९ सालतिर...

जनता के चाहन्छन् ?

राजनीतिक दलहरूले सधैँ निर्वाचनका मुखमा मात्र आफ्नो घोषणापत्र प्रस्तुत गर्छन् । जनताका आवश्यकता र अपेक्षा अनुरूपका आफ्ना घोषणालाई पूरा गर्ने रणनीति पनि दलहरूसँग हुनुपर्ने हो । तर देशको वर्तमान अवस्था...

को मासिन्या, को नमासिन्या ?

‘को मासिन्या को नमासिन्या ? यो प्रश्न सन् २०१७ को फौजदारी संहिता ऐन जारीपश्चात् सन्दर्भहीन हुनुपर्ने थियो, तर सार्वभौमसत्ता सम्पन्न नेपाली जनता हालपर्यन्त छोटा नागरिक र बडा नागरिकमा विभाजित छन्...

राष्ट्रपति सामु ‘किङ क्यान डु नो रङ’को चुनौती

‘कुनै निर्णय गर्नुअघि तपाईंलाई मन पर्छ कि मन पर्दैन भनेर संसद्ले राष्ट्रपतिलाई सोध्ने अवस्थाको हामीले नजिर स्थापना गर्न खोजेका हौँ ? जनताले चुनेर पठाएको सार्वभौम संसद्ले गरेको निर्णयलाई कुनै व्यक्तिले...

समृद्धिका लागि हिंसा कि अहिंसा ?

द्वन्द्व, हिंसा र युद्धभन्दा अहिंसाको शक्ति व्यापक छ । अहिंसाकै प्रचुरताले विश्व व्यवस्था र मुलुकका आन्तरिक मामिला टिकेका छन् । सुखी हुनु र खुसी हुनु फरक मान्यता हो । सुखको...

आशाको केन्द्र बन्दै भक्तपुर क्यान्सर अस्पताल

विश्व क्यान्सर दिवसको अवसरमा क्यान्सरसँग लड्दा लड्दै मृत्युवरण गर्नु भएका सम्पूर्ण क्यान्सर बिरामीहरू प्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछु । क्यान्सरले व्यक्ति, परिवार, समाज, राष्ट्र र विश्व जगतलाई प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष रूपमा पुर्‍याएको...

ओशो : एक अनौठा बुद्ध पुरुष

२०औँ शताब्दीको मध्यतिर विश्व आध्यात्मिक आकाशमा एउटा अनौठो फूल फुल्यो । बुद्ध पुरुषहरूको शृंखलामा यस्तो चेतनाको शिखर कहिल्यै प्रकट भएको थिएन, जसले भौतिक दुनियाँलाई पनि उत्तिकै प्रेम गर्न सिकाए, अनि...

युवा राजनीतिको अबको बाटो

माघ २० गते नेकपा (एमाले)ले काठमाडौँमा युवा महोत्सव आयोजना गरेको छ । यो आम युवाका लागि बहुत सुखद पक्ष हो । युवाहरूका समस्या र समाधानका उपाय पनि यस्ता महोत्सवबाट पत्ता...

राजतन्त्रको ‘शव’माथि राजसंस्थाको राजनीतिक व्यापार

आज माघ १९ । २०६१ को माघ १९ भन्दा नितान्त फरक परिवेशमा छौँ हामी आज । त्यतिबेला शाह वंशका राजाले देशको कार्यकारी अधिकार लिएका थिए, जनताको अधिकार खोसिएको थियो, संसद्...

राजाको शासनमा आर्थिक गतिविधि झनै सुस्त

एकातिर मुलुकमा माओवादी आन्दोलन उत्कर्षमा थियो, बन्दुकका भरमा राज्य सत्ता कब्जा गर्ने भन्दै ऊ राज्यविरुद्ध लागिपरेको थियो, अर्कातर्फ लोकतन्त्रका लागि शान्तिपूर्ण राजनीतिमा रहेका दल तथा पक्षहरू उत्तरपन्थ र दक्षिणपन्थको उग्र...

कानको छेउबाट गोली गएको थियो, संयोगले बाँचे

२०६१ माघ १८ गते राति ११ बजे, मलाई कसैले फोन गर्‍यो, ‘हामी बालाजुमा छौँ, तिमी यहाँ जसरी पनि आउनुपर्‍यो ।’ सुतिसकेकाले आउन सक्दिनँ भन्दा पनि कर गरेपछि म ट्याक्सी चढेर...

राजाको प्रत्यक्ष शासन कति कष्टकर हुन्छ भन्ने थाहा पाउन जनताले धेरैबेर कुर्नै परेन

०६१ माघ १९ गते तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र शाहले जननिर्वाचित सरकारलाई अपदस्थ गरी शासनसत्ता आफ्नो हातमा लिँदा म प्युठानको भृङ्गीमा थिएँ । एउटा टेलिभिजन कार्यक्रम निर्माणको सिलसिलामा म केही साथीहरू लिएर...

राजा महेन्द्रको माघ १९ को त्यो घोषणा : ठेगान हुन बाँकी कुरा पनि हामीबाटै ठेगान गर्न बाध्य हुनुपर्‍यो

२०६१ माघ १९ गते तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र शाहले शाही घोषणामार्फत शासन सत्ता हातमा लिए । तत्कालीन प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई बर्खास्त गरी ज्ञानेन्द्रले शासन सत्ता हातमा लिएका थिए । शाहको उक्त...

गायिका मेनुका पौडेलले लगाएको एआई जडित चस्माले कसरी काम गर्छ ?

इन्डियन आइडलमा प्रतिस्पर्धा गरिरहेकी नेपाली गायिका मेनुका पौडेललाई नेत्र चिकित्सकले ‘आर्टिफिसियल इन्टिलिजेन्स’ (एआई) जडित स्मार्ट चस्मा उपहारका रूपमा प्रदान गरेको खबरले हामी धेरैलाई खुसी तुल्यायो । ‘अप्टिक नर्भस्’ सुकेर पूर्ण...

बजार चक्रका लागि ‘उधारो कानुन’ किन आवश्यक ?

केही दिनपहिले कोशी प्रदेशका विभिन्न १० उद्योग वाणिज्य सङ्घहरूले उधारो सम्बन्धमा केही प्रस्ताव पास गरे । बजार शिथिल रहेको अहिलेको अवस्थामा उद्योग व्यवसायको कारोबार चक्रलाई लक्षित गरी उधारो कानुन आवश्यक...

सीताले कहिले न्याय पाउने ?

२२ जनवरीको दिन अयोध्यामा राम मन्दिरको प्राणप्रतिष्ठा भयो । त्यो भारत र नेपालमा मात्र होइन, विश्वभरि छरिएर रहेका करोडौँ हिन्दुका लागि ठुलो खुसी र गौरवको विषय बन्यो । त्यो राम...

किन उपेक्षित छन् सहिद, बिदा दिँदा के जान्थ्यो ?

सन् १७६३ को डिसेम्बर १७ मा अमेरिकामा प्रकाशित समाचारको अंश हो यो (फोटोमा दिइएको) । त्यतिबेला हामी बाइसी तथा चौबीसी राज्यमा विभाजित थियौँ । यस समाचारको अंशमा ती अमेरिकी छोराछोरीको...

‘प्रदेशमा प्रहरीलाई लग्दैमा भयङ्कर के काम हुन्छ ?’

संविधानमा नेपाल प्रहरी संघमा रहने र प्रदेशमा प्रदेश प्रहरी हुनेछ भन्ने व्यवस्था छ । अब, संविधानको मर्म र भावनालाई विचार गरेर जानुपर्छ । हाम्रो देशको चारैतिर खुला सिमाना छन्,...

राष्ट्रपतिले गल्ती गरे पाँच वर्षमा बदल्न सकिन्छ, राजाको हकमा के गर्न सकिन्छ ?

हाम्रो संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र संविधानसभाबाट निर्मित संविधानद्वारा निर्दिष्ट छ । यो संविधान जारी हुँदा परिवर्तनविरोधी शक्ति र समूह निकै चाउरिएका थिए । यद्यपि उनीहरू संविधानप्रदत्त लोकतन्त्र र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको उपयोग...

माघमाहात्म्य र उत्तरायणको महत्त्व

माघमाहात्म्य भन्नाले माघ महिनाभरि गरिने धार्मिक, सांस्कृतिक तथा आध्यात्मिक कार्यलाई जनाउँछ । माघ १ गतेलाई माघे संक्रान्ति वा मकर संक्रान्ति भनिन्छ । यो संक्रान्तिबाट सूर्य उत्तरायणतर्फ लाग्छन् । यसैले कुनै...

‘नेपाल इतिहासकै सबैभन्दा सुन्दर दिनमा छ’

आज देशले जुन राजनीतिक प्रणाली अपनाएको छ, यो प्रणालीको कार्यान्वयनका सन्दर्भमा नागरिक पंक्तिमा मिस–इन्फर्मेसन र डिस–इन्फर्मेसन समेत पुगेको छ । हाम्रो चरित्रमाथि पनि कतिपय प्रश्न उठेका छन् । आजको हाम्रो...

वासिङटन सहमति : ग्लोबल साउथलाई उपहार कि अभिशाप ?

अवधारणा सन् १९६० को दशकमा परम्परागत सार्वजनिक प्रशासनको उपपद्धतिका रूपमा विकसित ‘विकास प्रशासन’को अवधारणालाई जब अमेरिकाको ‘लोक प्रशासन समिति’ र ‘सामाजिक विज्ञान शोध परिषद्’ले एउटा प्रशासनिक मोडलका रूपमा मान्यता प्रदान...

नागरिकप्रति सरकारको दायित्व के ?

नेपाली राजनीतिमा सधैँ चर्चा पाउने विषय हो, आजको आवश्यकता के हो ? यस सम्बन्धमा धेरैले भन्ने गर्छन्— सुशासन, लोकतन्त्रको सुदृढीकरण, आर्थिक विकास तथा सामाजिक न्याय । कतिपयको तर्क सुनिन्छ— राजनीतिक...

गजेन्द्रनारायणका विचार र आजको मधेस

‘जबतक शोषित इन्सान रहेगा, धर्ति पर तुफान रहेगा ।’ गजेन्द्रनारायण सिंहको भनाइ हो यो । गजेन्द्रनारायण (१९८५–२०५८)ले २२ वर्षअघि आजैको दिन (माघ १० गते) धर्ती छाडेका थिए । नेपालको...

त्यो भारदारी सभा, यो राष्ट्रिय सभा

राष्ट्रिय सभा सदस्यको रिक्त १९ पदका लागि निर्वाचनको सम्पूर्ण तयारी पूरा भएको छ । भोलि (माघ ११ गते) सम्पन्न हुने यो चुनावसँग जोडिएका साना–ठूला भनिएका राजनीतिक दलका नेता कोही खुसी...

कुन विष खतरनाक : धर्मान्तरण कि धर्मतन्त्र ?

सन् २००१ मा भारतमा ‘गदर’ फिल्म निर्माण भएको थियो । यो फिल्मको मुख्य कथा सन् १९४७ अगस्त १४ मा कसरी भारतबाट टुक्रिएर पाकिस्तान बन्यो, पाकिस्तान अलग बनाउन ब्रिटिसले कस्तो भूमिका...

‘एमाले संसद् र सडक दुवैतिर आक्रामक हुन्छ’

सरकारले बेथिति बढाउँदै लगेको छ । मुलुक धेरै बर्बाद भइसकेको छ । केही सुनुवाइ भएको छैन । जनताको दैनिक जीवन निकै कष्टकर बन्दै गएको छ । महँगी बढ्दै गएको छ...

‘सत्ताको छटपटीको परिणाम एमालेको आन्दोलन’

सरकारमा नभएको असन्तुष्टिको प्रकटीकरण हो एमालेले गर्न लागेको आन्दोलन । कतिपय राष्ट्रिय राजनीति, संविधान, कानुन, साझा समस्यामा मिलेर जाऊँ भनेर हामीले भनेकै छौँ । एमालेले उठाएका कतिपय मुद्दाहरूमा सहकार्य गर्न...

लेनिनवाद : साम्राज्यवाद र सर्वहारा क्रान्तिको युगको जिउँदो मार्क्सवाद

लेनिनलाई म रुसका एक विख्यात राजनीतिक सिद्धान्तकार, क्रान्तिकारी र सच्चा मार्क्सवादीका रूपमा सम्झन्छु । लेनिन र लेनिनवादको महत्ता र सान्दर्भिकता अहिले पनि हराइसकेको होइन । खासगरी मान्छेले आफ्ना दुःख,...

इन्जिनियरहरूले राज्यसँग के माग राखेका छन् ?

मानिसले कल्पना गरेका कुरालाई वास्तविकतामा उतार्ने इन्जिनियरले नै हो । आज हामी जति सुविधायुक्त भवनमा बसिरहेका छौँ, हामीले जे–जस्तो द्रूत यात्रा गर्छौं, हामीले जेजस्ता प्रविधिको प्रयोग गर्छौं— यी सबैको आविष्कारक...

राजनीतिक दलका लठैत शिक्षक

हरेक पेसाको आफ्नो पेसागत कर्तव्य, जिमेवारी, आचरण, व्यवहार र पेसागत धर्म हुन्छ । जब कुनै पनि पेसामा आबद्ध पेसाकर्मीले यी सबै नियम र आचरण पेसागत परिधिभित्र रहेर काम गर्छन्, अनि...

अर्थतन्त्रका सूचकका आधारमा हेर्दा के गर्‍यो सरकारले ?

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेतृत्वको सरकारले एक वर्ष पार गरिसकेको छ । सरकारको एक वर्षको सफलता तथा उपलब्धि के कस्तो रह्यो भन्ने सन्दर्भमा एक खालको विमर्श भइसकेको छ...

कर्मचारीतन्त्रमाथि प्रश्न उठाइने कारणहरू

एउटा के भयो भने, राजनीति र प्रशासनको बोर्डर लाइन मिचियो । नीतिको निर्माण तथा नेतृत्व लिने कार्य राजनीतिले गर्ने र त्यसको कार्यान्वयन वा सेवा प्रवाह प्रशासनले गर्ने बोर्डर लाइन हुनुपर्छ...

कहाँ छ सुशासन मेरो देशमा ?

केही दिनअघि वीरगन्ज सुक्खा बन्दरगाह कार्यालयमा लामो समयदेखि बवारिसे अवस्थामा रहेका करिब ३५० कन्टेनर खोलिए, कन्टेनर खोलिँदा आश्चर्यको अवस्था थियो । अधिकांश कन्टेनरमा बिल बिजकभन्दा फरक सामान आयात गरिएको थियो...

कसरी हुन्छ जलवायु परिवर्तन ?

कुनै स्थान विशेषको मौसममा दीर्घकालीन रूपमा परिवर्तन हुनुलाई नै जलवायु परिवर्तन भनिन्छ । तापमान, दबाब, आर्द्रता— यी तीन कुराको परिवर्तनले नै हाम्रो मौसममा ठुलो हलचल आउँछ । जलवायु परिवर्तन दुई...

प्रकृतिको संरक्षणसहितको दिगो विकासमा राज्यको ध्यान खोइ ?

प्रकृतिको एक अभिन्न अंश हो मानव । मानवलाई आवश्यक पर्ने पर्यावरणीय सेवा र सुविधा प्रकृतिले दिएको छ । मान्छेको शारीरिक स्वास्थ्यका निम्ति मात्र नभई मानसिक स्वास्थ्यका निम्ति पनि प्रकृतिको सामीप्यता...

भागबन्डा मुक्त बन्ला त विश्वविद्यालय ?

त्रिभुवन विश्वविद्यालय नेपालको सबैभन्दा पुरानो र ठुलो विश्वविद्यालय हुनुका साथै उच्च शिक्षाका लागि नेपालको पहिलो राष्ट्रिय शैक्षिक संस्था पनि हो । छ दशक लामो इतिहास भएको यो विश्वविद्यालय गणतन्त्र नेपालको...

सहकारी अनुसन्धानका लागि ‘आर्थिक अनुसन्धान ब्यूरो’ आवश्यक

समय नखुलेको इ–हाजिरी पेस गरी खाजा भत्ता भुक्तानी

चिया बगानको जग्गा ३३ वर्षपछि सरकारको स्वामित्वमा

मोटरसाइकल दुर्घटनामा परी तीन जनाको मृत्यु

मधेसमा वडाध्यक्षका लागि घर-घर पुगेर भोट माग्दै विश्वप्रकाश

नगराइनकाे नगरसभा नहुँदा शिक्षक तथा कर्मचारीले तलबसमेत पाएनन्

नुनथर घाटमा १ लाख माछाको भुरा छोडियो

सर्वसाधारणलाई जुत्ताको माला लगाउनेमाथि मुद्दा दर्ता

खुमलटारमा शंकास्पद वस्तु फेला

नयाँ बसपार्कबाट सार्वजनिक बस सञ्चालन गर्ने महानगरको निर्णय पूर्ण कार्यान्वयन भएन

गढीमाई मेलामा दिइने पशुबली निरुत्साहन गर्न ध्यानाकर्षण

दैलेख बस दुर्घटना अपडेट : ८ जना घाइते

गोरखामा मध्यपहाडी राजमार्गको २३ किलोमिटर सडक कालोपत्र अझै बाँकी

मनै लोभ्याउने मर्दी ट्रेक (तस्बिरहरू)

विकास परियोजनाको नाममा कालीगण्डकी नदीको अस्तित्व मेटिने चिन्ता

तिहार मनाउने खर्चको जोहो गर्न राउटे पोखरामा

लुम्बिनीमा हजार गुम्बा विहारको उद्घाटन

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह आज लुम्बिनी आउँदै

निर्धक्क भएर व्यवसायमा लगानी गर्न मुख्यमन्त्री आचार्यको आग्रह

पुथा उत्तरगंगा–२ मा माओवादी केन्द्रका उम्मेदवार निर्विरोध भएको औपचारिक घोषणा

यसरी गर्न सकिन्छ कर्णालीमा सडक दुर्घटना न्यूनीकरण

‘कर्णालीका सडकको मर्मत र सुरक्षालाई ध्यानमा राखेर काम गर्छौं’

कर्णालीको दुर्भाग्य : जथाभावी खनिन्छ सडक, दुर्घटना बढेको बढ्यै

भाइले गरे ५६ वर्षीय पुरुषको हँसिया प्रहार गरी हत्या

२० वर्षदेखि सुकुम्बासीको प्रश्न : जग्गा कहिले पाइन्छ ?

जिल्ला समन्वय समिति कैलालीको प्रमुखमा कांग्रेसकी चौधरी निर्विरोध निर्वाचित

सुदूरपश्चिमको मलको कोटा सकियो, समस्यामा किसान

डडेल्धुरामा जीप दुर्घटना : दुईको मृत्यु, सात घाइते

लगानी जुटेसँगै मनाङ मर्स्याङ्दी जलविद्युत् आयोजना निर्माण सुरु