विचार/दृष्टिकोण

मौद्रिक नीति : कसिलो कि लचिलो ?

आगामी आर्थिक वर्ष २०८१/८२ का लागि सरकारले संसद्मा बजेट प्रस्तुत गरिसकेपछि मौद्रिक नीतिबारे मन्थन सुरु भएको छ । नेपाल राष्ट्र बैङ्कले पनि मौद्रिक नीति निर्माणको गृहकार्य थालिसकेको छ । ...

सत्ताधारी र बौद्धिक वर्गले किन निर्वाचन प्रणालीमा दोष देखिरहेका छन् ?

केही विश्लेषकहरू देशको वर्तमान निराशापूर्ण स्थितिको मुख्य कारण सरकारको अस्थिरता भएको बताउँछन् । सरकारहरू स्थिर हुन नसक्दा देश दरिलो भई एउटा नीति र कार्यक्रममा आधारित रही अगाडि बढ्न सकेन भन्ने...

बजेट : कमिसन र असन्तुलनको नवउदारवादी पुँजीवादको निरन्तरता

नेपाल सन् १९९० कै दशकबाट विश्व पुँजीवादी व्यवस्थाको मार्गनिर्देशनमा हिँड्न थालेको हो । त्यो भनेको आजको नवउदारवादी पुँजीवाद हो । यसले आर्थिक असमानता निकै बढाएको छ र सामाजिक सेवाहरूको कटौती...

कस्तो शिक्षाका लागि विद्यार्थी आन्दोलन ?

समाजलाई समाजवादको गन्तव्यमा पु¥याउने महत्त्वपूर्ण नेतृत्व शिक्षा पद्धतिले गर्छ, त्यसैले हामीले कस्तो प्रकारको शिक्षा पद्धति र शिक्षा प्रणाली अवलम्बन गर्ने भन्ने आजको आवश्यक बहसको विषय हो । त्यसको प्राप्तिका निम्ति...

एउटा चुनावदेखि अर्को चुनावसम्म मात्र वर्ण व्यवस्थाको मुद्दा उठाउँछन् कम्युनिस्टहरू

मानव उत्पत्तिको शैशवकालमा कुनै किसिमको भेदभाव थिएन । ठुलो सानो, उचनिच र धनी–गरिब कोही थिएनन् । त्यहाँ समभावको व्यवहार हुन्थ्यो । अफ्रिकाबाट उत्पत्ति भएको भनिएको मानव जातिमा आर्य, मंगोल, अष्ट्रो...

१२ वर्षकै उमेरमा शास्त्रार्थ गरी ऋषिमुनिहरूलाई हराउने अष्टावक्र

हामीले भागवत–गीताका सुन्दै र कतिपयले पढ्दै आएका पनि छौँ तर अष्टावक्र गीता धेरैका लागि नौलो हुन सक्छ । अष्टावक्र गीता र भागवत गीतामा केही भिन्नता छ । भागवत गीता अर्जुनको...

‘मेगाथ्रेट्स’ : वैश्विक प्रणालीलाई सङ्कट पार्न सक्ने १० प्रमुख थ्रेट्स र समाधान

मेगा थ्रेट्स अवधारणाको प्रतिपादन टर्किस मूलका अमेरिकी अर्थशास्त्री तथा नीति विश्लेषक न्योरियल रोउबिनीले सन् २०२२ मा उनीद्वारा लिखित पुस्तक ‘मेगाथ्रेट्स’मार्फत गरेका हुन् । रोउबिनीका अनुसार आर्थिक, राजनीतिक, वातावरण, वित्तीय तथा...

केक परम्परा र हाम्रो संस्कृति

‘ह्याप्पी बर्थडे टु यु’, ‘ह्याप्पी बर्थडे’- जन्म दिनमा शुभकामना दिँदा सबैभन्दा बढी प्रयोग हुने शब्द हुन् यी । यही बोलको अङ्ग्रेजी गीत छ, सन् १९९८ को गिनिज वर्ल्ड रेकर्ड्सका अनुसार...

स्वार्थ–वर्चस्वको लडाइँमा फस्यो पत्रकार महासंघ

श्रमजीवी पत्रकारको साझा सङ्गठनका रूपमा स्थापित नेपाल पत्रकार महासंघले अघिल्लो महिना आफ्नो पछिल्लो महाधिवेशन गरिसकेको छ । त्यसले निर्धारण गरेका विषय कागजी मात्रै होइनन् भने ती हामी सबैको साझा अपनत्वका...

माधव र झलनाथबिचको विवाद के हो ? जबज किन आवश्यक छ ?

समाजवादमा जाने विषयमा नेकपा एकीकृत समाजवादीभित्र कसैको दुई मत छैन । अहिले नेपाली समाजको विकास जुन चरणमा आइपुगेको छ, अब समाजवाद निर्माणका लागि समाजवादी कार्यक्रम अबलम्बन गर्ने हो । द्विविधा...

लोकतान्त्रिक आदर्शमाथि लोकप्रियतावादले पुर्‍ याउने क्षति

नेपालको राजनीतिक परिदृश्य लामो समयदेखि शक्ति सङ्घर्ष; सामाजिक र आर्थिक विभाजन; वैचारिक भिन्नता आदिको जटिल अन्तक्र्रियाद्वारा गुज्रँदै आएको छ । हालैका वर्षमा भने एउटा चिन्ताजनक प्रवृत्ति देखापरेको छ — लोकप्रियतावाद ...

जसले पञ्चायती शासनविरुद्ध लड्न पुरुषको भेषमा हतियार ल्याइन्

आजको सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा हामीले निर्बाध रूपमा मनमा लागेको लेख्न, बोल्न, असन्तुष्टि पोख्न पाएका छौँ । क्रमशः निरङ्कुश राणाशासन, पञ्चायती शासन र राजाको प्रत्यक्ष शासन फालेर आज तीन तहको सरकारमार्फत...

हाम्रो विमानस्थल मान्छे बेच्ने एउटा हाट !

छापामा समाचार आइरहेकै छन्— विमानस्थलमा बिदेसिनेको लर्को, देशमा युवा रहने भएनन् । गाउँ रित्तो सहर पसेर, सहर रित्तो विदेश बसेर भन्ने सुनेकै हो । गाउँमा जन्ती–मलामी भेटिँदैनन् । अब...

राहुल गान्धीको वैचारिक जित

विश्वले निकै चासोका साथ हेरेको भारतको लोकसभा निर्वाचनको परिणामले विभिन्न कोणबाट बहस सिर्जना गरेको छ । ‘अब की बार ४०० पार’को नारा दिएको भारतीय जनता पार्टी (बीजेपी) २४० सिटमा खुम्चिनुपरेको...

समाजवादी क्रान्तिको कार्यनीतिक कार्यदिशा

नेपाली समाजवादी क्रान्तिको बाटो निर्धारण गर्नुका साथै हामीले क्रान्तिका रणनीतिक र कार्यनीतिक कार्यदिशाका बारेमा पनि प्रस्ट धारणा अघि सार्नुपर्छ । तब मात्र हामीहरू क्रान्तिकारी सङ्घर्षको प्रवाहलाई उग्रवामपन्थी वा दक्षिणपन्थी दुवै...

सिरोहिया पक्राउलाई वेकअप कल मानेर वर्तमान प्रणालीमा सुधार आवश्यक

दोहोरो नागरिकता र राहदानी लिएको आरोपमा गृहमन्त्री रवि लामिछानेको पहिलो सांसद र मन्त्री पद गयो । उपनिर्वाचन भयो, चितवनका जनताले उहाँलाई जिताए । सुरुसुरुमा केही आशलाग्दो काम र आँट उहाँबाट...

नेता ज्यूहरू ! लाज लाग्दैन कि पचाउन सक्नुहुन्छ ?

देशमा धेरैपटक क्रान्ति भए, नयाँ संविधान लेखिए, व्यवस्था बदलियो । पछिल्लोपटक संसद् भवन कुनै कुस्ती मैदानजस्तो देखिन्छ । सरकारहरूको एउटै काम भनेको विश्वासको मत लिने मात्र हुँदै छ । सोचे...

‘पोलिक्राइसिस’ के हो ?

‘पोलिक्राइसिस’ भन्नाले एउटै समयमा धेरै सङ्कटको सामना गर्नुपर्ने अवस्थालाई जनाउँछ । अर्थात् बहुसङ्कटको मिलन वा सङ्गम नै पोलिक्राइसिस हो । सन् २०१६ मा इयान गोल्डिन र क्रिस कुटर्नाले आफूहरूको...

सामाजिक न्यायको कसीमा बजेट : खाजा बाँडेर विद्यार्थी पल्काउने काइदा

सरकारले मंगलबार (१५ जेठमा) आर्थिक वर्ष २०८१–८२ को बजेट विनियोजन गर्यो । सामान्यतः बजेट भनेको अनुमानित आय र अनुमानित व्ययको विवरण हो । बजेटमा खासगरी राज्यको आम्दानी कहाँ–कहाँबाट कति जति...

हाम्रो शिक्षाको खिचडी मोडल

शिक्षा शिक्षाका लागि मात्रै होइन, कुनै पर्टिकुलर फङ्कसन पूरा गर्नका लागि वा कुनै उद्देश्य प्राप्तिका लागि शिक्षा आवश्यक हो । एउटा तहसम्म शिक्षा अनिवार्य छ, जुन सबैले पढ्नुपर्छ । जब...

नयाँ बजेट : गरिब–किसानलाई बेवास्ता, पुँजीपतिलाई आड

सरकारले आगामी आर्थिक वर्ष २०८१/८२ का लागि मंगलबार बजेट तथा कार्यक्रम सार्वजनिक ग¥यो । त्यसको भोलिपल्टै सेयर बढ्नुको सट्टा बल्लतल्ल २१ सयमाथि पुगेको बजार २३.८९ अंकले घटेर २०८९.४२ बिन्दुमा ओर्लिएको...

बजेट : कृषि लगानी दशकमा प्रश्नैप्रश्न

अर्थमन्त्री वर्षमान पुनले हिजो (जेठ १५) सङ्घीय दुवै संसद्को संयुक्त बैठकमा आर्थिक वर्ष २०८१÷८२ का लागि बजेट वक्तव्य प्रस्तुत गरे । कुल बजेट (१८ खर्ब ६० अर्ब ३० करोड)को ६१.३१...

संसद र संसदवाद, सम्झौता र सम्झौतावादबिचको अन्तर

राजनीतिमा एक पार्टीले अर्को पार्टी वा समूहसँग सम्झौता त्यस अवस्थामा गर्छ, अर्को पार्टीका केही माग यस कारणले स्वीकार गरिन्छ कि आफ्नो स्थिति सिधै सङ्घर्ष गर्न नसक्ने हुन्छ, अर्थात् आफ्नो स्थिति...

संसद्‍मा खेर गएको बल, बुद्धि र समय

हाल हाम्रो संसद्‍मा राजनीतिक दलहरू दुई पक्षमा विभाजित भई द्वन्द्वात्मक भिडन्त गरिराखेको देखियो । भलै यहाँ विभिन्न राजनीतिक दल भए पनि हाल दुई पक्षमा विभाजन भएको पाइएको छ । यो...

हाइपर–ग्लोबलाइजेसनको प्रभाव र व्यवस्थापनका उपाय

१७औँ शताब्दीको प्रारम्भमा उदारवादको जन्म भयो । उदारवादका प्रणेता जोन लक हुन् भने यसको सैद्धान्तिकीकरण गर्ने कार्य अर्थशास्त्री एडम स्मिथ र जेरेमी बेन्थनले गरेका थिए । १९औँ शताब्दीमा पश्चिम युरोप...

युगकविको क्रान्तिकारी चिन्तन

राणाकालीन परिवेश विषमताले भरिएको थियो । राणाहरूबाहेक त्यसबेला सर्वसाधारण कसैलाई पनि कुनै प्रकारको स्वतन्त्रता थिएन । यस्तो विषम परिवेशमा सामान्य मुटु भएका मानिसबाट क्रान्ति, विद्रोह, उथलपुथल वा हडतालजस्ता पक्षबारे सिर्जनाका...

जिउँदो युवा : खगेन्द्र संग्रौलाको दृष्टिमा युवाको सारभूत शब्दचित्र

युवाहरू चिनियाँ नेता माओका आस्था र आशाका केन्द्र थिए । तिनलाई फुर्क्याउँदै उनी भन्थे — ‘युवाहरू हो ! कलकलाउँदो झुल्के घामजस्तै हौ तिमीहरू । यो संसार तिमीहरूको हो, यो संसार...

सामाजिक सञ्जाल : वर्चस्व, सशक्तीकरण र प्रतिरोधको नयाँ साधन

सामाजिक मिडिया प्लेटफर्म, जसलाई हामीले सामान्य रूपमा सामाजिक सञ्जाल भनेर बुझ्छौँ, यसले त्यस्ता सामग्रीलाई प्राथमिकता दिन्छ, जसले समाजको वर्चस्वशाली मूल्य, मान्यता वा विश्वास बोकेको हुन्छ । फलस्वरूप त्यहाँ त्यस्तै सामग्री...

एसईई र कक्षा १२ : परीक्षाका असङ्गत र अमर्यादित पक्षहरू

गत वैशाख (१४–२६ गते)मा भएको कक्षा १२ को परीक्षामा परीक्षामा चार लाख ४१ हजार ४९७ परीक्षार्थीले एक हजार ५२६ परीक्षा केन्द्रमार्फत परीक्षा दिए । यसैगरी गत चैत (१७–२९ गते) मा...

त्रिविवि र यसको सुधारका सम्बन्धमा

विश्वविद्यालय उच्च शिक्षा र अनुसन्धानको संस्था हो, जसले अध्ययन तथा अनुसन्धानका विभिन्न क्षेत्रमा कार्य गर्छ । नेपालमा १९७५ सालमा त्रिचन्द्र कलेजको स्थापना भएसँगै उच्च शिक्षाको प्रारम्भ भएको इतिहास छ ।...

विश्वकै पहिलो अर्थव्यवस्था किन बन्दैछ चीन ?

आरम्भ नेकपा माओवादी केन्द्रको तीस सदस्यीय प्रतिनिधि मण्डल चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको वैदेशिक विभागको आमन्त्रणमा चीनको अध्ययन भ्रमणमा २०८१ साल वैशाख ५ गते ‘चाइना एयर’ बाट दिनको ११.४० बजे छेन्दु सहरका...

कमरेडहरू ! पुँजीवादलाई गाली गरेर आउँदैन साम्यवाद

सारांशमा आधुनिक तथा सन्तुलित पुँजीवाद भनेको ई लोकतन्त्र, निजी स्वामित्व, प्रतिस्पर्धामा आधारित उद्यमशील अर्थ–व्यवस्था, आधारभूत मानवअधिकार र कानुनी राज्यको समष्टि हो । तर उनीहरूले आफूलाई पुँजीवादी नभनेर खुला बजार वा...

पर्यटनका दुई सूत्र : तीन ढोका, नौ चाबी

स्कुले जीवनमा नेपालको पर्यटनबारे धेरै सुनेको, पढेको र लेखेको थिएँ तर पर्यटन मन्त्रालयका बारेमा मलाई थाहा थिएन । जनताको मुक्तिबाहेक पद–प्रतिष्ठाको सपना नबोकी गाउँबाट हिँडेको यात्री म, कालान्तरमा सिंहदरबारमा पर्यटनमन्त्रीका...

अमेरिका जानु छ भने कानुनले चिन्ने गरी जानुस्

अहिले विश्वकै आकर्षणको केन्द्र बनेको छ, अमेरिका । त्यसमा पनि गरिब मुलुकका कतिपयका लागि अमेरिका सपनाको देश बन्दै गएको छ । ठुलो देश र आबादी कम भएकाले जति नै मानिसको...

राजनीतिक गतिरोध हटाउन के गर्ने ?

जब कुनै पनि देशमा शासकले आफ्नै किसिमले शासन गर्न खोज्छन्, उनीहरूले आफ्ना शासकीय संविधान, कानुन, नियम बनाएर शासितलाई त्यस नियम अन्तर्गत राख्न खोज्छन्, जुन नियमले केही मुठीभर शासकलाई संविधानभन्दा माथि...

दूरसञ्चार क्षेत्रको दिगो विकासका लागि उठेका सवाल

अन्तर्राष्ट्रिय दूरसञ्चार सङ्गठन (आईटियू)ले २०२३ जुलाईमा प्रकाशन गरेको एक प्रतिवेदन अनुसार सन् २०२२ को अन्त्यमा विश्वभर मोबाइल सेवाको औसत घनत्व १०८ प्रतिशत र इन्टरनेटको पहुँच ६७.४ प्रतिशत घरधुरीमा रहेको छ...

योग्य भीसीहरूले सुधार्लान् त विश्वविद्यालय ?

त्रिभुवन विश्वविद्यालय लगायत चारवटा विश्वविद्यालयमा प्रतिस्पर्धाका आधारमा योग्य, सक्षम र कामयाबी उपकुलपति (भाइस चान्सलर अर्थात् भीसी) नियुक्ति गरिएकोे विषयले राम्रै चर्चा कमाएको छ । प्रधानमन्त्रीले बारम्बार विश्वविद्यालयलाई राजनीतिक हस्तक्षेपबाट मुक्त...

एसियाको लेनिन हुन छाडेर चरेस, गाँजा र सुनतिर लागे

मैले युवाहरूसँग संवाद गर्दै आएको छु । मलाई डर के लागेको छ भने युवाहरूलाई यस्ता कुरा सुन्ने मात्रै बानी पर्ने हो कि, गर्न केही नगर्ने हुन् कि ! युवाहरूप्रति आशा...

काठमाडौँको पत्रकारिता र शुद्धीकरणको तमासा

पत्रकार महासङ्घका सदस्य सङ्ख्याका दृष्टिले हेर्ने हो भने काठमाडौँ जिल्लामा १४ सयभन्दा बढी सदस्य छन् । काठमाडौँ बसेर पत्रकारिता गर्ने पत्रकारले महासङ्घको जिल्ला शाखाबाट भन्दा बढी एसोसिएट्स र प्रतिष्ठान शाखाबाट...

हाम्रो समाजमा अथाह पाखण्ड छ

विषय अलिकति गहन छ— बौद्धिकताको कसीमा नेपाली समाज । व्यावहारिक रूपमा यस विषयमा कुरा गर्न सजिलो छ । व्यावहारिकता सिद्धान्तबाट आउने हो । सिद्धान्तमुक्त भएर व्यावहारिकता हुँदैन । सबैभन्दा पहिले...

समय नखुलेको इ–हाजिरी पेस गरी खाजा भत्ता भुक्तानी

चिया बगानको जग्गा ३३ वर्षपछि सरकारको स्वामित्वमा

मोटरसाइकल दुर्घटनामा परी तीन जनाको मृत्यु

अलैँचीको मूल्य उच्च विन्दुमा, किसान उत्साहित

नुनथर घाटमा १ लाख माछाको भुरा छोडियो

सर्वसाधारणलाई जुत्ताको माला लगाउनेमाथि मुद्दा दर्ता

भ्रष्टाचार विरोधी आन्दोलन मधेसबाट सुरु भयो : आजपा

बहुदरमाई नगरपालिकाका कर्मचारी र जनप्रतिनिधिले चार महिनादेखि तलबभत्ता पाएनन्

काठमाडौँको मध्यभागका सम्पदा संरक्षण गर्न सुवर्णपुर सम्पदा संरक्षण समिति

वीरगन्जबाट पोखरा जाँदै गरेको बस दुर्घटना, १७ जना घाइते

३२ हजारमध्ये १३ जना डेंगु संक्रमितको मृत्यु

सहकारी ठगी : पूर्वडीआईजी छविलाल जोशीलाई काठमाडौं ल्याएर दिनभर लिइयो बयान, अब पालो रविको

मनै लोभ्याउने मर्दी ट्रेक (तस्बिरहरू)

विकास परियोजनाको नाममा कालीगण्डकी नदीको अस्तित्व मेटिने चिन्ता

तिहार मनाउने खर्चको जोहो गर्न राउटे पोखरामा

पोखरेबगर–चित्रे सडक मर्मत नहुँदा पर्यटकलाई सास्ती

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह आज लुम्बिनी आउँदै

निर्धक्क भएर व्यवसायमा लगानी गर्न मुख्यमन्त्री आचार्यको आग्रह

पुथा उत्तरगंगा–२ मा माओवादी केन्द्रका उम्मेदवार निर्विरोध भएको औपचारिक घोषणा

‘भैरहवामा अन्तर्राष्ट्रिय हवाई उडानले तराईमा पर्यटन विकासको ढोका खुल्यो’

यसरी गर्न सकिन्छ कर्णालीमा सडक दुर्घटना न्यूनीकरण

‘कर्णालीका सडकको मर्मत र सुरक्षालाई ध्यानमा राखेर काम गर्छौं’

कर्णालीको दुर्भाग्य : जथाभावी खनिन्छ सडक, दुर्घटना बढेको बढ्यै

भाइले गरे ५६ वर्षीय पुरुषको हँसिया प्रहार गरी हत्या

२० वर्षदेखि सुकुम्बासीको प्रश्न : जग्गा कहिले पाइन्छ ?

जिल्ला समन्वय समिति कैलालीको प्रमुखमा कांग्रेसकी चौधरी निर्विरोध निर्वाचित

सुदूरपश्चिमको मलको कोटा सकियो, समस्यामा किसान

डडेल्धुरामा जीप दुर्घटना : दुईको मृत्यु, सात घाइते

जनमत पार्टीकी सांसद सापकोटालाई पदबाट नहटाउने सभामुखको निर्णय

कम्बोडियामा ३२ हजार करोड लगानी रहेको आरोपपछि ओलीले भने– अमेरिकाका बैंकको आधा सम्पत्ति मेरै हो ल !

अहिलेको सरकार र समीकरणलाई कसैले हल्लाउन सक्दैन : प्रधानमन्त्री

सेयर बजारमा गैरआवासीय नेपालीलाई लगानी गर्ने बाटो खुल्यो

बीआरआई अन्तर्गत ऋण सहायता लिन नहुने कांग्रेसको अडान छ : प्रवक्ता महत

अन्तर्राष्ट्रिय अदालतले पक्राउ पुर्जी जारी गरेपछि इजरायली प्रधानमन्त्रीले दिए यस्तो प्रतिक्रिया

एउटै शृंखलामा भिभियन रिचर्डसलाई पटक–पटक आउट गर्ने पाकिस्तानी क्रिकेटरको निधन

कमजोरी सच्याउन एमाले तयार छ : शंकर पोखरेल

रातको समयमा काठमाडौंंमा गयो भूकम्प

सर्वोच्चले सुनायो सरकारको पक्षमा आदेश, निस्सा पाएसँगै फैसला कार्यान्वयन तत्काल नहुने

मेडिसिटीमा उपचारका क्रममा मृत्यु भएका सरोजका परिवारले बुझे शव