विचार/दृष्टिकोण

सामाजिक हुँदै राजनीतिक चेतनाको वाहक गाईजात्रा

जनै पूर्णिमाको दिन नेवार जाति क्वाति पुन्ही (क्वाँटी पूर्णिमा) मनाउँछन् । क्वाँटी अर्थात् नौ किसिमका गेडागुडी मिसाएको परिकार, एक किसिमको सूप वा तातो झोल । नेपाल भाषाको ‘क्वाति’ शव्द ‘क्वा’...

नामको राजनीति : मान्छेलाई हेप्नुपर्दा सबैभन्दा पहिले नाम किन काढिन्छ ?

२३ साउनमा गृह मन्त्रालयले मातहतका निकायलाई निर्देशन गर्‍यो– ‘अपमानजनक नाम र थर प्रयोग गरी नागरिकताको प्रमाणपत्र जारी नगर्ने । त्यसरी जारी भएका नागरिकताको प्रमाणपत्र सम्बन्धित व्यक्तिले सच्याउन माग गरेमा आवश्यक...

सामाजिक सञ्जालमा बहकिएको समाज

समग्र अर्थराजनीतिक परिवेशअनुरुप उत्पादक शक्ति र सम्वन्धको विकास भएन भने त्यो पतन अवश्यंभावी हुन्छ । यसले माग सापेक्ष विकसित हुँदै गयो भने गुणात्मक रुपान्तरण सहितको नयाँ जीवन प्राप्त गर्दछ, यथास्थितिमै...

अवसर छोप्ने कि यदुवंशी भएर सकिने ?

नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनको शक्तिलाई विभाजित गर्ने र तिनै विभाजित पार्टीका नेताहरुको उपयोगमार्फत आफनो शक्ति सिर्जना गर्ने काममा अहिलेको सरकार र सरकारको नेतृत्व गर्ने राजनीतिक दल नेपाली काँग्रेसले मज्जाले गरिरहेको छ...

काँग्रेसबाट प्रधानमन्त्रीमा दाबेदारमध्ये कसको पल्ला भारी ?

आम चुनावको मिति मंसिर ४ गते तोकिएपछि चुनावी सरगर्मी सुरु भएको छ । मतदाताहरू खासै नताते पनि उम्मेदवारका आकांक्षीहरु भने तातिसकेका छन् । अहिले पाँच दलीय गठबन्धन सरकारको नेतृत्व लिइरहेको...

आदिवासी जनजातिको अधिकार र स्थानीय सरकारको दायित्व

नेपाल बहुजातीय, बहुभाषिक तथा बहुसाँस्कृतिक देश हो । नेपालमा १२३ जात जाति र १२८ भाषाभाषी रहेका छन् । विविधतायुक्त समाज नै नेपाल र नेपालीको साझा पहिचान हो । भूगोलको हिसावले...

मुद्दामा लेख्न सिकाउने ‘मेन्टर’हरू

गत शुक्रबार जागरण मिडिया सेन्टरले ‘सञ्चारमाध्यममा दलित सवाल’ ब्यानरमा कार्यक्रम ग¥यो । मलाई पठाइएको निमन्त्रणा–पत्रमा अंग्रेजीमा भनिएको थियो– हामीले लेखक, स्तम्भ लेखक, विचार लेखकहरूसँग ‘नेपाली लेखनमा दलित मुद्दाहरू’माथि अन्तक्र्रिया गर्दै...

स्वतन्त्रहरूलाई दलहरूले असफल नै बनाउने भए त ?

हालै सम्पन्न स्थानीय तहको चुनाव ५ वर्षमा हुने कर्मकाण्ड भएता पनि त्यसले केही चर्चा पायो, त्यो कारण थियो पार्टीहरुभन्दा बाहिरका केही स्वतन्त्र उम्मेदवारको जित । काँग्रेसबाट विद्रोह गरेर जनकपुर उपमहानगरपालिकामा...

कसरी गर्न सकिन्छ सार्वजनिक शिक्षामा सुधार ?

नेपालको सन्दर्भमा कम चर्चा तथा प्राथमिकतामा परेको क्षेत्र हो सार्वजनिक शिक्षा । आधुनिक नेपाल (वि.सं.२००७ साल) को सुरुवातसँगै नेपालमा सार्वजनिक शिक्षाको सुधारका केही प्रयासहरु भए । तर ती प्रयास प्रायः...

कसरी पहिल्याउने जीवनको मार्ग ?

आज शनिबार । शनिबार फुर्सदको समय । शनिबार आफ्नो समय । यसो मोबाइल हेर्छु, ह्वाट्स एपमा सत्संगको जानकारी आएको छ । जाउँ जाउँ लाग्छ । घरका सदस्यहरुलाई भन्छु, ‘आज म...

वनस्पतिको अधिकारप्रति संवेदनशील बन्ने कि ?

रुपन्देहीमा कृषि व्यवसायीहरुको एक समूहले अस्ट्रिच पाल्यो । यस पन्छीको प्वाँख, छाला, बोसो, मासु तथा हाड सबै बिक्री हुने जानकारी पाएपछि उनीहरुले अस्ट्रिच पालेका थिए । राम्रै भयो तर मासु...

सरकार, हामीले नागरिकता कहिले पाउने ?

गरिबीले थलिएको मेरो परिवार, दूरदराजमा हुर्केकी म भूइँमान्छे । बाबुले रक्सी पिएर रातदिन आमालाई पिट्ने, दुर्व्यवहार गर्ने, पटक पटक घरबाट निकाल्ने गर्दथे । आमालाई ज्यानै जोगाउन गाह्रो थियो । एकातिर...

‘ट्रान्जेक्सनल पोलिटिक्स’ : थारू आन्दोलनको अर्थराजनीति

अहिले रेशम चौधरीको नागरिक उन्मुक्ति पार्टी चर्चामा छ । यो पार्टीले एकै पटक दुई गाउँपालिका तथा दुई नगरपालिकामा विजयको झण्डा गाडेको छ । रेशमको पार्टीले आगामी प्रदेश र संघीय चुनावमा...

संघर्ष र सेवाकी पर्याय डाक्टर विष्णुमाया परियारले रचेको इतिहास

डाक्टर विष्णुमाया परियारको जस्तो अवसर र सफलता सहजै कसैलाई प्राप्त हुन सक्दैन । आम नेपालीका लागि यो एउटा गर्वको विषय हो । झन् दक्षिण एसियाली मुलुकका दलित र नेपाली दलित...

नागरिकता विधेयकको भ्रम र यथार्थ

नेपालमा हरेक पटक संविधान जारी हुँदा नागरिकताको विषयमा पनि विवाद हुनेगरेको देखिन्छ । विसं २०४७, २०६३, २०७२ मा जारी हुँदा पनि यो विवाद भइरहेको देख्न सकिन्छ । हरेक पटक नागरिकता...

मधेसका राजनीतिक दलहरूलाई स्थानीय निर्वाचनको सन्देश

‘वान मिस्टेक गेम ओभर’ अर्थात् एक गल्ती खेल समाप्त भनेजस्तो इतिहासमा मधेसको एजेन्डा बोकिहिँड्ने दलहरूको ‘गेम ओभर’ भएको प्रतीत भइरहेको छ । यो भनाइ अहिलेको धरातलीय यथार्थ तथा सामाजिक अनुभवमा...

समृद्ध नेपालका लागि डोजरे र टुक्रे विकासको असर

सार्वजनिक स्थान, चिया गफ, गोष्ठी, सभा सेमिनार र राजनीतिक दलका कार्यक्रम आदिमा धेरै व्यक्तिले ‘विनाशविना विकास सम्भव छैन’ भनेको सुनिन्छ । यो कुरालाई अस्वीकार गर्न त सकिँदैन । तर वातावरणमा...

बाघ ‘डबल’ पछि अबको बाटो के ?

नेपालमा बाघको संख्या ३ सय ५५ रहेको प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले घोषणा गरेसँगै एकातिर बाघ संरक्षणका हिसावले ठूलो सफलता मिलेको छ भने यस विषयमा सकारात्मक बहस प्रारम्भ भएको छ । अर्कोतिर...

राप्रपा नेपाललाई यसकारण ‘गाई’ चुनाव चिन्ह

निर्वाचन आयोगले राप्रपा नेपाललाई “गाई” चुनाव चिन्ह दिन अस्वीकार गरेपछि त्यसको विरुद्धमा राप्रपा नेपालको तर्फबाट मैले सर्वोच्च अदालतमा दिएको रिट निवेदनमा सर्वोच्च अदालतले कारण देखाऊ आदेश जारी गर्दै अन्तरिम आदेशका...

अबको गन्तव्य: जनताको बल

२०७४ सालको संसदीय निर्वाचनमा राजपा पार्टीबाट कैलाली–१ मा चुनिएँ म । कैलाली जिल्लाबाट राजपाले ५८ हजार भन्दा बढी मत प्राप्त ग¥यो । प्रदेश सांसदमा कृष्णबहादुर चौधरी र मालामति राना पनि...

भाषिक बोली शुद्धताको अहङ्कारवाद

आध्यात्मिक मुक्ति भनेको अरू केहीबाट मुक्ति होइन, आफ्नै अहङ्कारबाट मुक्ति हो । अहम्ले ग्रसित मानिस नै मायाजालमा हुन्छन् । तिनमा व्यक्तिगत अहम् त हुन्छ नै, त्यसैले दाजुभाइमै पनि काटमार हुन्छ...

एसईईपछि सीपमूलक शिक्षातर्फ किन नलाग्ने ?

हिजो र आज दुइ दिन अति नै धेरै लाइक र कमेन्टमा समय बिताइयो । कारण धेरै साथी, आफन्तका छोराछोरीहरुले एसईई अथवा हाम्रो पालाको एसएलसी पास गरेछन् । ए प्लसभन्दा कम...

नयाँ ‘डिस्कोर्स’मा नेपाली राजनीति

नेपाली राजनीतिमा अनेकन नयाँ नयाँ बहसको थालनी भैरहेका छन् । अहिले बहसमा रहेका राजनीतिक विषयलाई हेर्दा आगामी राजनीति कसरी अगाडि बढ्दैछ भन्ने कुरा सामान्य नागरिकलाई बुझ्न कठिनजस्तै छ । एकातिर...

देश विकासको आधार : शैक्षिक क्षेत्रमा सुधार

देश विकासको मुख्य आधार भनेको त्यस देशको शिक्षा हो । शिक्षाले नै देशको सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिकलगायत समग्र पक्षको विकास गर्न सहयोग गर्दछ । कुनै पनि देशको शैक्षिक अवस्था कमजोर...

नागरिकता विधेयक राष्ट्रियसभाबाट यसकारण फिर्ता गरौँ

भारत स्वतन्त्र भएपछि बनेको पहिलो सार्वभौम सरकारको प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त भए पण्डित जवाहरलाल नेहरु । उनी १८ वर्ष प्रधानमन्त्री बने । सन् १९४७ देखि लगातार भारतको प्रधानमन्त्री रहेका नेहरु सन् १९६४...

राजनीतिमा तेस्रो धारको चर्चा कति बलियो ?

नेपालको राजनीतिमा विभिन्न प्रयोग र अभ्यास हुँदै आएको छ । यही प्रयोग र अभ्यासको बारम्बारको पुनरावृत्तिले गर्दा राजनीतिले लामो कोर्स पूरा गर्दासम्म पनि निश्चित आकार लिन सकेको छैन । राजनीतिक...

थ्रेसहोल्डको ह्याङओभर कहिलेसम्म ?

थ्रेसहोल्डको बारेमा आख्यान दिने विज्ञहरूले सामान्यतया दिने तर्क हो ‘स्थिरतालाई प्राथमिकता ।’ उहाँहरूले भन्ने गरेको यस्तो स्थिरताको अर्थको अन्तर्य राज्य सञ्चालन तथा त्यससँग सम्बन्धित क्रियाकलापमा यथास्थितिसँग मात्र जोडिएर सीमित रहेको...

सधैँ बजिरहने वाम एकताको दुन्दुभि कति कर्णप्रिय ?

एकता, मिलन र सहकार्य आफैमा सुन्दर कुरा हुन्, जसले सकारात्मक ऊर्जा दिन्छ । अनेकता, विखण्डन, विभाजन र बेमेल नकारात्मक सन्देश प्रवाह गर्ने शब्द हुन् । प्रीतिकर लाग्ने कुरा सजिलै प्राप्त...

वीपीलाई स्मृति दिवसमा मात्र सम्झने ?

कर्मकाण्डी पाराले वीपीको महायात्राको दिनलाई सम्झने गरिन्छ । मानौँ कि त्यो दिन नमनाउँदा सायद काँग्रेस होइँदैन, किन वीपीलाई सम्झने भन्नेमा खोक्रा कुराहरूले घण्टौँ भाषण गरेर बल्ल बल्ल आएका स्रोताहरूलाई पनि...

प्रदेश १ को नाम ‘किरात प्रदेश’ नै किन ?

विषय प्रवेश अब नामकरण गर्न बाँकी एक नम्वर प्रदेश मात्रै रहेको छ । पछिल्लो समय नामकरणको विषयमा बाक्लो छलफल भइरहेको छ । तर राजनैतिक दलहरु नाममा एकमत छैनन् ।...

दल रूपान्तरणको प्रस्थानबिन्दु

नेपाली राजनीतिक नागबेलीका अघिल्ला मोड, अवसर वा आवश्यकतालाई एकछिन बिर्सिदिने हो भनेपनि कम्तिमा संविधानसभाबाट संविधान जारी गर्दा बखतका दलहरुमा आफैंले दस्तखत गरेको नयाँ संविधानका आधारभूत विशेषता, मार्गनिर्देशन र स्पिरिट अनुकुल...

सिन्जो आबेको हत्या र नेपालको भूराजनीतिक परिस्थिति

जुलाई ८ तारिख स्थानीय समयअनुसार बिहानको ११ः३२ मा जापानका लोकप्रिय पूर्वप्रधानमन्त्री सिन्जो आबेमाथि पश्चिम जापानको नारा सहरको चुनावी कार्यक्रममा गोली प्रहार भयो । गोली लागेको लगभग साढे पाँच घण्टापछि उनलाई...

किरात प्रदेशका लागि अर्को आन्दोलन जरुरी छ

मैले खुलस्त ढङ्गले भन्दै आएको छु, यहाँ किरात पहिचान जोडिएर प्रदेशको नाम राखिनुपर्छ । किरातको पक्षमा बोल्दा, त्यसमा मतदान गर्दा, म जुनसुकै मूल्य चुकाउनु पनि तयार छु । किरातीको सन्तान भएको...

रेशम चौधरीको ‘लाल डायरी’

रातो डायरीमा राम्रा कुरा खैरो डायरीमा खस्रा कुरा आफ्नै हातले लेख्याका कुरा हुन्छन् नागरिक उन्मुक्तिका कुरा जेलमा आएदेखि दुईवटा डायरी बोक्छुँ म । एउटा रातो र अर्को खैरो ।...

कमैया मुक्तिको कस्तो मुक्ति ?

दास प्रथा मानिसलाई पशुजस्तै किनबेच गरी आफूलाई आवश्यक काम गराउने अवस्था हो । मानिसको सभ्यताको सबैभन्दा महत्वपूर्ण स्वतन्त्रताको अधिकारबाट मानिसलाई बञ्चित गरिनु दासता हो । नेपालमा कमैया प्रथा, हलिया प्रथा...

कमैया मुक्तिको २२ वर्ष समस्या ज्युँका त्युँ

नेपालमा कमैया प्रथा कहिलेदेखि सुरु भयो भन्ने तथ्य मिति फेला नपरे पनि कमैया प्रथा पश्चिम नेपालको तराई क्षेत्र दाङ, बाँके बर्दिया, कैलाली र कन्चनपुरमा यो प्रथा विद्यमान थियो । कमैया...

वामपन्थी एकता किन ?

नेपालमा चिनियाँ विदेश विभाग प्रमुखको आगमनसँगै वामपन्थी एकताको विषय पुनः एकाएक तातिएको छ । बाह्य भूमिका र जब आम निर्वाचन नजिक आउँछ, तब वामपन्थी एकताको विषयले गति लिन्छ । गत...

राष्ट्रिय जनावर गाईलाई किन हैरानी ?

केही समय पहिले गोरुको मासु ओसारपसार गरेको अभियोगमा तीन जना पक्राउ भन्ने समाचारले मेरो ध्यान तान्यो । देश नै धर्म निरपेक्ष भएपछि गोरु र खसीमा के फरक ? कि त...

संघीयतामा कर्णाली : विकासका ढोका खुल्न कति दशकको पर्खाई ?

भौगोलिक हिसाबले नेपालको सबैभन्दा ठूलो प्रदेश कर्णाली हो । देश संघीयतामा जाँदै गर्दा जन्मिएको सबैभन्दा कान्छो प्रदेश पनि यही हो । प्रदेश प्राप्तिको आन्दोलनमा चारजना सहिदको बलिदानी र हजारौं जनताले...

पद, पावर, प्रतिष्ठा र पैसामा अल्झेको राजनीति

जनयुद्धको उत्कर्षको समयमा एकजना मावि तहमा अध्यापनरत शिक्षक मित्रको घरमा पुगेको थिएँ । उहाँ हाम्रो सहयोगी, समर्थक र शुभेच्छुक हुनुहुन्थ्यो । यसकारण ती मित्र र ममबीच दिल खोलेर धेरै विषय...

सवारी दुर्घटनामा दम्पतीको मृत्यु

मोरङको मिक्लाजुङ गाउँपालिका र जापानको मिनामिताने सहरबिच भगिनी सम्बन्ध

आन्तरिक राजस्वमा ४० प्रतिशत वृद्धि, सशर्त, समपूरक र विशेष अनुदानमा २२.१ प्रतिशतले कमी

दुर्गा प्रसाईंको बीएण्डसी मेडिकल कलेजमा एमबीबीएस पठनपाठनको तयारी

जनकपुरधाममा विवाहपञ्चमीको तयारी सुरु

सरकारी कामकाजको भाषा चाँडै लागु हुन्छ: मुख्यमन्त्री सिंह

धनुषाका निजी विद्यालय एक सातादेखि बन्द

रोजगारीको माग गर्दै मधेस प्रदेशका शहीद परिवारको प्रदर्शन

विपद् व्यवस्थापन बारे बागमती सरकार र प्राधिकरण बिच छलफल

काठमाडौँ महानगरले १६ दिने लैङ्गिक हिंसाविरुद्धको अभियान सञ्चालन नगर्ने

मधेसमा जनमत नेतृत्वको सरकारलाई ‘रिप्लेस’ गर्न चाहन्छ कांग्रेस

कीर्तिपुरमा पुरुषको शव फेला, घटनास्थलमा किटनाशक औषधीको बट्टा पनि भेटियो

साढे एक लाख क्यूफिट सालको काठ त्यतिकै सड्दै, छैन सदुपयोग

पाठेघरको क्यान्सर पीडित आमाको उपचारका लागि सहयोगको याचना गर्दै अनिता

जीवी राईलाई पक्राउ गर्न मलेसियाको गृहमन्त्रीसँग कुरा गरेको थिएँ : रवि लामिछाने

जाडो सुरु भएसँगै जम्न थाले मनाङका नदी र ताल

राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले सेवा विस्तार गर्ने

सरकारको निर्देशन कार्यान्वयनबारे नागरिकबाट खबरदारी गर्न मुख्यमन्त्री आचार्यको आग्रह

लुम्बिनीलाई मुक्तिनाथसँग जोड्यो कालीगण्डकी करिडोरले

लुम्बिनीमा हजार गुम्बा विहारको उद्घाटन

कर्मचारीविहीन भएपछि वडा अध्यक्षले लगाए वडा कार्यालयमा ताला

मह बेचेर चार लाखबढी आम्दानी गर्दै रूपबहादुर

सडक पूर्वाधारमा कर्णाली : ६ वर्षमा १५६.७६ किलोमिटर सडक कालोपत्रे

स्याउ किसानसँग मुख्यमन्त्री : किसानका गुनासै गुनासा, सक्दो सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता

रूखले च्यापिएर एकको मृत्यु, दुई जना गम्भीर घाइते

छेकबार लगाएपछि मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व घट्यो

कञ्चनपुरको कलुवापुरमा बस दुर्घटना हुँदा ३१ जना घाइते

राजस्व कार्यालयमा कर्मचारी नहुँदा सेवाग्राही मर्कामा

लिभरपुल विजयी, शीर्ष स्थानमा कब्जा कायमै