जनताको अवस्था परिवर्तन गर्न २००७ सालदेखि राजनीतिक परिवर्तन हुँदै आए । समय क्रममा राजनीति परिवर्तन भए पनि जनताको अवस्थामा कुनै परिवर्तन आउन सकिरहेको छैन । नेता र कुलीन वर्गका लागि केही भएको हुन सक्छ तर ...
समाज विकासका क्रममा सामन्तवादको पतनसँगै पुँजीवादी व्यवस्थाको प्रारम्भ भयो । मध्य युगको अन्त्यतिर नरम ‘प्रोटो–इन्डस्ट्रिअलाइजेसन’ क्रान्तिले स्वतन्त्र बजारलाई जन्म दियो तर वाष्प शक्तिको विकाससँगै १८औँ शताब्दीको अन्त्यतिर पुँजीवाद देखापर्यो ।...
‘नारी सबैलाई मन पर्छ तर उनको स्वतन्त्रता कसैलाई मन पर्दैन’ यो भनाइ बुद्धपुरुष ओशोको हो । विश्वमा नारी सशक्तीकरणमा ओशोको अतुलनीय योगदान छ । यो धर्तीमा ओशोले नारीलाई जति सम्मान...
देशमा मधेसी समुदायलाई अन्य नागरिक समान अधिकार दिलाउन २००९ सालमा विद्रोहको बिगुल फुकेर रघुनाथ ठाकुरले मधेस आन्दोलनको श्रीगणेश गरेका थिए । तत्कालीन मोरङ जिल्लाको भलाभलेनी (हालको सुनसरी जिल्लाको हरिनगरा)मा १९९१...
पूर्वअर्थमन्त्री प्रकाशशरण महतले पहिलोचोटि संसद्मा प्रि–बजेट (विनियोजन विधेयक, २०८१ का सिद्धान्त र प्राथमिकता) पेस गरेका थिए । पछिल्लो समय गठबन्धन बदलिए पनि बिहीबारदेखि संसद्मा पुरानै नीति तथा कार्यक्रममाथि छलफल भइरहेको...
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ परिवारवाद र नातावादका घेराभित्र फसेका छन् । जबसम्म उनले त्यो घेरा तोड्न सक्दैनन्, तबसम्म उनले केही गर्न सक्दैनन् । विगतदेखि अहिलेसम्म परिवारवाद र नातावादको आरोप...
दक्षिण एसियाली राष्ट्रिय आत्मसमर्पणवादको इतिहासमा एउटा स्थापित कथा छ । कथा भन्छ— स्वतन्त्र सिक्किमका प्रधानमन्त्री लेन्डुप दोर्जे दिल्ली धाउने गर्थे । सिक्किमलाई भारतमा विलय गराउन प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धी अनेक दाउपेच...
नेपालमा सामान्यतः कम्युनिस्ट र वाम आन्दोलनलाई समानार्थी ढङ्गबाट बुझ्ने गरिन्छ । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना भए (वि.सं. २००६)देखि आजसम्म अग्रगमनको मार्गमा वाम आन्दोलनले थुप्रै उतारचढाव र आरोह–अवरोह झेलेको छ ।...
अहिले नेपाली समाजमा कुन दलको सरकार छ भन्ने सवालले खासै सरोकार राख्दैन । गरिखाने वर्गका लागि सबै दल उस्तै लाग्छ । कैयौँ नागरिकलाई कुन–कुन दलको सरकार छ भन्ने थाहै हुँदैन...
विश्वले ११४औँ अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाइरहँदा ऐतिहासिक असमानता र समसामयिक चुनौतीहरूले घेरिएको परिदृश्यमा नेपाली महिला श्रमिकको प्रगति र संघर्षमाथि प्रकाश पार्नु महत्त्वपूर्ण छ । विद्यमान असमानताबारे चेतना बढाउन कतै विरोध...
कहिले कसले भन्यो भन्ने ठ्याक्कै याद भएन, ती विश्लेषकले भन्दै थिए— ‘सामान्य प्रशासन मन्त्रालय खसी–बजार हो । जहाँ नेताहरूले छानी–छानी मोलमोलाइ गरेर चिल्ला खसी लैजान्छन् ।’ प्रशासनमा भएको बेथितिलाई प्रस्तुत...
नेपालका हिमाली पदमार्गमध्येकै सबैभन्दा लोकप्रिय पदमार्गमा पर्छ, हिमाल आरोहणका क्षेत्रमा सबैभन्दा जेठो अन्नपूर्ण प्रथम (८०९१ मिटर) को पश्चिमी आधार शिविर पदमार्ग । पर्यटक नगरी पोखराबाट विभिन्न बाटो भएर अन्नपूर्ण आधार...
आधारभूत सवालमा सामाजिक उत्तरदायित्व राज्यले वहन गरे मात्र लोक कल्याणकारी राज्यको अनुभूति नागरिकले गर्न पाउँछन् । लोकतन्त्रमा आफ्ना नागरिकप्रति राज्य उदासीन बन्न मिल्दैन । हाम्रो मुलुक गरिब र पछौटे...
बबिटले आधुनिक पाठ्यक्रमको सिद्धान्तको प्रतिपादन गरेको धेरै समय भएको छैन । संसारका औपचारिक तथा अनौपचारिक शिक्षा प्रदान गर्ने निकायले पाठ्यक्रमलाई शिक्षा प्रणाली वा शैक्षणिक पद्धतिको मेरुदण्ड माने पनि आजको समयमा...
संविधानले निर्दिष्ट गरेको संघीय लोकतान्त्रिक संसदीय प्रणालीका माध्यमबाट आर्थिक समृद्धि हासिल गरी सामाजिक रूपान्तरण गर्नु आज हामी सबै पक्षको दायित्व हुन आएको छ । त्यही उद्देश्यलाई परिपूर्ति गर्न संविधान निर्माणपछि...
नेपाल शान्ति क्षेत्र हो, तर शान्तिको देशका जनता भन्दैमा नेपालीले अन्याय, दमन, अत्याचार, विभेद सहेर बस्दैनन् । एक दशक लामो गृहयुद्धपछि विगत दुई दशकदेखि देश बिस्तारै विकासको बाटोमा अग्रसर हुँदै...
पछिल्ला वर्षमा भएका स्थानीय तथा संघीय निर्वाचनका नतिजाले राजनीतिक पर्यावरणमा फरक तरंग सिर्जना गरेको थियो । त्यसले हरेक सरोकारवाला, राजनीतिका शुभचिन्तक, राजनीतिशास्त्री, राजनीतिकर्मी लगायत सबैलाई धेरै कुरा सिकाएको थियो । ...
पछिल्लो समय नेपालमा सनातनी हिन्दु धर्मद्वारा निर्देशित राजसंस्थाको निकै चर्चा हुन थालेको छ । यसमा स्वयं पूर्वराजपरिवारका सदस्यले समेत मुख मिठ्याइरहेको देखिन्छ । उनीहरू निकै चिन्ता र चासोसहित लालायित भइरहेका...
सृष्टिको रचना अपरम्पार छ । यही सृष्टिको अनुपम उपहार मानव जाति हो । मानवलाई सृष्टिको एउटा कडीका रूपमा लिइएको छ । मानवसँगै अन्य प्राणीको पनि उपस्थिति रहँदै आएको छ ।...
आज मात्र होइन, धेरै अघिदेखि धेरै नेपालीका लागि अमेरिका सपनाको देश थियो । मेरै समकालीन साथीहरू आजभन्दा करिब ५० वर्षअघि (२०३२ सालतिर) अमेरिका गएका थिए, अध्ययनका लागि । अहिलेसम्म उनीहरू...
२०७९ पुस १७ गते प्रधानमन्त्री प्रचण्डले पोखरामा निर्माण सम्पन्न पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको उद्घाटनका क्रममा ‘निजगढ अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको निर्माण छिटै अघि बढ्ने’ बताएका थिए । प्रधानमन्त्रीको सो उद्घोषले चौतर्फी स्वागत पायो,...
एउटा फकिर एक गाउँमा बसेका थिए । त्यो गाउँको मानिसले उनलाई भने— तपाईं हाम्रो मन्दिरमा प्रवचन दिन जानुहुन्छ ? ती फकिर बोले— मलाई केही थाहा भए पो प्रवचन दिनु...
सिनेमा र समाज एउटा विशेष सर्कलजस्तो हो । सिनेमा, कला–साहित्य, कथा, कविता जे भए पनि त्यसको प्रेरणाको स्रोत समाज नै हुन्छ । समाजमा देखिएका कुरा, समाजमै घटेका घटना, समाजमै अनुभव...
‘प्रेमभन्दा गहिरो अर्को अनुभूति छैन । प्रेम भनेको अर्को व्यक्तिको आँखामा आफूलाई हेर्नु हो,’ बुद्ध पुरुष ओशोले भनेका छन् । ओशोका अनुसार, यदि मान्छेले कसैको आँखामा आफ्नो जीवनको गरिमा...
२०८० माघ ४ गते विभिन्न ६ वटा राष्ट्रिय आयोगहरू (महिला, दलित, मधेसी, मुस्लिम, आदिवासी जनजाति र थारु)ले पत्रकार सम्मेलन गरी जनसंख्याका आधारमा आरक्षणको व्यवस्था हुनुपर्ने धारणा राखेका थिए । ...
औपचारिक रूपमा ६ दशक नाघिसक्दा पनि नेपालको उच्च शिक्षा अझै पनि विश्व प्राज्ञिक जगत्मा स्थापित हुन सकिरहेको छैन । यो झन्–झन् समस्याग्रस्त हुँदै गएको देखिन्छ । यसको दृष्टान्तमा हाम्रो...
नवीन सोच र प्रविधिका साथ सुरु गरिएको नयाँ व्यवसायलाई ‘स्टार्टअप उद्यम’ भन्न सकिन्छ । पुराना उत्पादन र सेवा प्रणालीलाई नवीनतम तरिकाबाट सञ्चालनमा ल्याइएको छ भने पनि त्यो स्टार्टअफ उद्यम अन्तर्गत...
भनिन्छ, मातृभाषा मानिसका लागि सबथोक हो । जीवन संघर्षको दुनियाँमा मातृभाषाको अहं भूमिका हुन्छ । भाषा भनेकै विचार गर्ने यन्त्र हो । विचार तब नै जन्मन्छ, जब आफ्नो भाषामा बोल्न,...
कुनै पनि राजनीतिक पार्टीहरू कुनै निश्चित मूल्य, मान्यता र आदर्शको जगमा खडा भएका हुन्छन् । जुन जगमा राजनीतिक पार्टीहरू खडा भएका हुन्छन्, त्यही जगमा उभिएर उनीहरूले आफ्ना साङ्गठनिक क्रियाकलाप, नीति...
नेपाली कांग्रेस यतिबेला महासमिति बैठकको चटारोमा छ । महासमिति बैठक कांग्रेसको नीति निर्माण गर्ने थलो हो । कांग्रेसले अहिले आफ्नो स्पष्ट नीति र कार्यदिशा ल्याउन जरुरी छ । हामीले यो...
‘हुँदैन बिहान मिर्मिरेमा तारा झरेर नगए । बन्दैन मुलुक दुई–चार सपुत मरेर नगए ।।’ (भूपि शेरचन) २००७ सालको क्रान्ति सफल भएर १०४ वर्षे लामो निरङ्कुश जहानियाँ राणाशासन अन्त्य भएको...
नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना हुँदा विश्वमा प्रजातन्त्रको दोस्रो लहर सुरु भइसकेको थियो । यता नेपालमा राणाशासनको अन्त्य र प्रजातन्त्रका लागि आन्दोलन भइरहेको थियो । राजनीतिक पार्टी निर्माण हुने क्रममा थिए...
नेपाली कांग्रेसमा आबद्ध नेता तथा कार्यकर्ताले यतिबेला पार्टीको अनिश्चित भविष्य र आफ्नो राजनीतिक भविष्यका बारेमा चिन्ता, चासो र चिन्तन गरिरहेको पाइन्छ । आफ्नो राजनीतिक यात्राको अवसान हुने त होइन भन्ने...
पछिल्ला दिनमा चर्चामा आएका केही पुरुषले महिला हिंसाका मुद्दा झेलिरहेका छन् । पीडित र पीडिकबिचमा हुने सन्दर्भहरू नेपाली समाजमा चर्चाका मसला बनिरहेका छन् । यस्ता सवाल कतै खिसिट्युरीका विषय बनेका...
मनोविज्ञानका पिता सिग्मन्ड फ्रायडले प्रतिपादन गरेको मनोविश्लेषणको सिद्धान्त सन् १८९० को दशकपछाडि ज्यादै चर्चामा आयो । उनले खास गरेर मानिसमा विकसित हुने कामवासना वा लिबिडोको सम्बन्धमा त्यति बेलाको समाजलाई तरङ्गित...
नीतिले युगको भाका बोल्छ । प्राचीनकालमा नीतिशास्त्रहरूले विश्वास पद्धतिको कुरा बोल्दथे । तीनमा रणनीति समेत मिसिएको हुन्थ्यो । सामन्तकालमा नीतिले धर्म, राजनीति र सैन्यतन्त्रको कुरा बढी बोलेको हुन्छ । धार्मिक...
कलाकार भनेको विशेष गरेर भावनासँग खेल्ने व्यक्ति हो । भावना मान्छेहरूका लागि असाध्यै महत्त्वपूर्ण छ । विडम्बना के छ भने समाजमा मान्छेले आफूले चाहेजस्तो हिसाबबाट आफ्नो जीवनकालमा भावनाहरू प्रकट गर्न...
‘वासिङ्टन सहमति’ (वासिङगटन कन्सेन्सस) शब्दको प्रयोग सर्वप्रथम सन् १९८९ मा अमेरिकी अर्थशास्त्री जोन विलिएम्सनले गरेका थिए । जुन अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष, विश्व बैंक र अमेरिकी डिपार्टमेन्ट अफ ट्रेजरीका बिचमा भएको...
२०१२ सालमा संगठित र २०१६ सालमा स्थापित नेपालकै सबैभन्दा पुरानो र संरचनाका हिसाबले सबैभन्दा ठुलो विश्वविद्यालय हो, त्रिभुवन विश्वविद्यालय । यसका बारेमा जतिसुकै नकारात्मक टिप्पणी आऊन्, यहाँबाट उत्पादित जनशक्तिले विश्वका...
देशको समुन्नति तथा विकासको क्षेत्रमा विद्यमान चुनौतीहरूलाई निरूपण र समाधान गर्ने तागतसहित नेपाली कांग्रेसको गर्विलो इतिहास छ । अर्कोतर्फ मतदाताले सुम्पिएको जिम्मेवारी र दायित्व पनि छ । आर्थिक समुन्नतिका लागि...
हामी नेपाल लिटरेचर फेस्टिभलमा छौँ । यो नाम बढी साहित्यसँग सम्बद्ध छ । साहित्य भन्नेबित्तिकै आख्यान र गैरआख्यानको कुरा आउँछन् । गैरआख्यानमा संविधान, कानुनका विषय आउँछन् । संविधान पनि साहित्यभित्रै...