नेवार समुदायको परम्परागत संस्कृतिभित्रको विशेष चाड हो यःमरि पुन्हि । विशेष गरी नेवार अन्तर्गतको खेतीकिसानी गर्ने ज्यापु समुदायले नयाँ अन्न उपभोग गर्न साइतका रूपमा यो पर्वलाई लिने गर्छन् । तसर्थ नयाँ अन्न न्वागीका लागि सुरु गर्ने नेवार जातिहरूको पूर्णिमा पनि हो यो । ...

नेपालमा दास प्रथा कहिलेदेखि सुरु भयो, यकिन मिति छैन । तथापि यसको सुरुवात कृषि युगदेखि नै भएको अनुमानहरू पाइन्छन् । तर दास उन्मूलनका लागि भएका केही प्रयासहरू भने इतिहासमा दर्ज छ । नेपालमा दास मोचनमा सक्रियता र लगनशीलताका साथ प्रयास गर्नेहरूमा रणबहादुर शाह र भीमस...

राजनीतिमा महिला सहभागिता बढाउन संविधानमै व्यवस्था गरिएको छ । २०७२ को संविधानको धारा ३८ को उपधारा ४ मा भनिएको छ, ‘राज्यका सबै निकायमा महिलालाई समानुपातिक समावेशी सिद्धान्तका आधारमा सहभागी हुने हक छ’ ।  तर विगतको निर्वाचनदेखि नै महिला सहभाग...

विसं २०३२ सालमा ‘पत्थरको हृदय’ शीर्षकको नेपाली भाषाको कथा लेखेर साहित्य क्षेत्रमा प्रवेश गरेका हुन् गोपाल अश्क । उनको खास नाम भने गोपालप्रसाद सर्राफ हो । प्रारम्भिक चरणमा अश्कले आफ्नै मातृभाषा भोजपुरीमा कलम चलाए । उनको पहिलो प्रकाशित कृति पनि भोजपुरी भाषा...

साहित्यकार मोहनराज शर्माको बितेको करिब पाँच वर्ष भइसक्यो तर नेपाली साहित्यका क्षेत्रमा उनले छोडेर गएका कृतिले अविस्मरणीय बनाएको छ ।  नेपाली साहित्यिक जगतमा ‘मोराश’का नामले चर्चित शर्माको जन्म १९९४ कात्तिक १८ गते काठमाडौँको धर्मस्थलीमा भएको थियो । ...

चुनाव नजिकिँदै गर्दा सबै राजनीतिक दलहरूले मतदाताको मन जित्न आआफ्ना घोषणापत्रमार्फत आकर्षक योजना अघिसारेका छन् । यी योजना यस पटकका चुनावमा मात्र होइन अघिल्लो चुनावामा पनि अघि सारेका थिए । यसरी अघि सारिएका योजना योजनामा नै सीमित हुने गरेको धेरैको गुनोसो रहिआएको छ...

नेपाली साहित्यका क्षेत्रमा अहिले यात्रा साहित्य पनि धेरै लेखिने विधा भएको छ । धेरै नेपाली देश, विदेशको यात्रामा निस्किँदा त्यहाँका अनुभूतिहरू टिपोट गर्ने प्रचलन बढेकाले पनि यो विधा फस्टाएको हो । तर प्रायः कृतिले सूचना दिए पनि यात्रा साहित्यको उचाइ प्राप्त गर्न भने सकिर...

नेपाली समालोचनाका क्षेत्रमा स्थापित नाम हो, लक्ष्मणप्रसाद गौतम । त्रिभुवन विश्वविद्यालय, कीर्तिपुरमा नेपाली केन्द्रीय विभागमा प्राध्यापनरत छन् उनी । उनका ‘नन्दनको काव्यिक परिवेश’ (२०५२), ‘चितवनको साहित्य : सर्वेक्षण र विश्लेषण’ (२०५२), ‘सान्...

बडादसैँ हिन्दूहरुका साथै यहाँका जातजातिले समेत यो पर्व मनाउँछन् । किराँत समुदायले पनि दसैँ मनाउँछ । हरेक किराँती संस्कृतिको स्रोत नै मुन्धुम हो । किराँत समुदायले मनाउने चाडपर्वको व्याख्या मुन्धुममा हुन्छ ।  धेरै पहिलेदेखि यो समुदायले दसैँ मनाउँदै आए पनि म...

बडा दसैँको बिदामा धेरैजसो व्यक्तिहरू आआफ्नो गाउँघर जान्छन्, सहरमा बस्नेहरू यतै रमाइलो गर्छन् । यो बिदामा कोही भने स्वदेशका विभिन्न ठाउँ घुम्न जान्छन् । कोही आफन्त भेट्न विदेश समेत जाने गरेका छन् ।  तर धेरैजसो बुक लभरहरु भने दसैँमा पुस्तक अध्ययन गर्छन् । दसैँमा यी ...

उपकुलपति समेत गरी करिब १२ वर्ष प्रज्ञा प्रतिष्ठानको नेतृत्व सम्हालेका कुलपति गङ्गाप्रसाद उप्रेतीको कार्यकाल सकिने संघारमा छ । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा २०६६ सालमा उपकुलपति भएका उनी २०७१ देखि निरन्तर दुई कार्यकाल कुलपति भई काम गरिरहेका छन् । २००४ फागुन २७ गते तेह्रथुम...

नेपाली रङ्गमञ्चको परम्परा खोज्दै जाँदा लोकनाटकमा गएर जोडिन्छ । तर लेख्य परम्पराको इतिहास हेर्दा अनुवादबाट आएको देखिन्छ । नेपाली भाषामा अनुवाद भएको पहिलो नाटक ‘हास्यकदम्ब’लाई मानिएको छ । अनुसन्धानकर्ता डा. अशोक थापाका अनुसार विसं १८५५ सालमा प्रकाशित यस ना...

हरेक वर्षझैँ यो वर्ष पनि भदौ २९ गते बालदिवस मनाइँदैछ । बालबालिकाको उत्सवको दिन भएकाले हरेक विद्यालयमा विविध कार्यक्रम गरी बालदिवस मनाइन्छ । धेरैजसो विद्यालयले यस दिन वक्तृत्वकला, नृत्य, साङ्गीतिक कार्यक्रम तथा विभिन्न खेलकुद प्रतियोगिता आयोजना गर्छन् ।  अतिरिक्त ...

साझा प्रकाशन नेपाली साहित्यिक क्षेत्रमा निकै पुरानो र एक समयको प्रतिष्ठित संस्था हो । यसको इतिहास गोर्खा भाषा प्रकाशिनी समितिसँग जोडिन्छ । निरङ्कुश राणा शासन कालमा नेपाली साहित्यिक कृति प्रकाशनका लागि भनेर विसं १९७१ मा चन्द्र समशेरले यो समितिको स्थापना गरेका थिए । यो ...

नेपाली साहित्यको आख्यान विधामा पद्मावती सिंहको विशेष योगदान छ । कन्या माध्यमिक विद्यालयमा अध्ययन गर्दा नै साहित्यमा अभिरुचि राख्ने उनले त्रिचन्द्र कलेजमा विज्ञान विषयमा अध्ययनका क्रममा थप साहित्यिक परिवेश पाइन् । पारिजात, प्रेमा शाह, गोविन्दबहादुर मल्ल, सिद्धिचरण श्रेष्ठ, शङ्क...

दाहाल यज्ञनिधि नेपाली साहित्यिक पत्रकारिता जगत्को परिचित नाम हो । उनको सम्मान र सम्झनाका लागि धर्मपत्नी सुधा आचार्यले भर्खरै यज्ञनिधि–सुधा ट्रस्ट संस्था दर्ता गरी ‘दाहाल यज्ञनिधि पुरस्कार’को स्थापना समेत गरेकी छन् ।  सुधाले सो संस्थामा ५१ लाख रूप...

दाहाल यज्ञनिधि एक समयका चर्चित रेडियो प्रस्तोता हुन् । २०३६ देखि २०५६ सालसम्म रेडियो नेपालमा ‘साहित्य संसार’ कार्यक्रम उनले निरन्तर चलाए । रेडियो नेपालमा दाहालकोे ‘साहित्य संसार’ कार्यक्रम त्यो पुस्ताकाले नसुन्ने श्रोता कमै थिए होलान् । ‘जद...

आज मोती जयन्ती । तिथिअनुसार मोतीराम भट्टको जन्मदिन अर्थात् नेपालकै दरबारबाट पनि उपेक्षित रहेको नेपाली गीत, गजल, नाटकलाई नेपाल र नेपालीमाझ स्थापित गराउने व्यक्तित्वको सम्झने दिन ।  तत्कालीन समयमा नेपालकै दरबारभित्र हिन्दी, उर्दूका नाटकहरूको बोलबाला हुँदा नेपाल...

मदन पुरस्कार गुठीले वर्षभरि नेपाली भाषामा छापिएका र गुठीलाई प्राप्त भएका कृतिमध्ये एउटालाई पुरस्कार दिने गर्छ । भर्खरै गुठीले ०७८ को मदन पुरस्कारका लागि छानिएका आठ कृति सार्वजनिक गरेको छ । नेपालमा मदन पुरस्कार सर्वाधिक चर्चित छ । यस पुरस्कारका लागि छनोट सूचीमा पर्नुल...

मदन पुरस्कार गुठीले भर्खरै ०७८ को मदन पुरस्कारका लागि छानिएका आठ कृति सार्वजनिक गरेको छ । छनोट प्रयोजनका लागि आफूलाई दुई सय ९९ कृति प्राप्त भएको, यीमध्ये आठ कृति छनोट गरिएको र छानिएकामध्ये एक पुस्तकलाई सर्वश्रेष्ठ पुस्तकका रूपमा वर्ष ०७८ को मदन पुरस्कार दिइने गुठीले ज...

शून्य ओछ्याएर खाटमाथि– फिलाहरूमा निद्रा चेपेर जो विस्मृत छौँ, नाचौँ नाचौँ– अनस्तित्वको विरुद्ध ! खण्डहर खनेर क्षयग्रस्त हस्तिहाडमा भाँच्चिएको चौकोसमा, माटाका खपटामा कतै भेटिनु आफू– भेटिनु आफू काठबाँसको लिङ्गवरिपरि मान्छे रोपेर नाचौँ नाचौँ आफै...

‘येन बद्धो बलिराजा दानवेन्द्रो महावलः ।  तेन त्वां प्रतिबध्नामि रक्षे मा चल मा चल’  रामेछापका नीलप्रसाद घिमिरे शुक्रबार पशुपति परिसरमा ठूलो स्वरमा यी मन्त्र उच्चारण गरिरहेका थिए । उनी मात्र होइन, अरू धेरै ब्राह्मणहरु मन्त्रोच्चारण गर्दै भक्तजनका द...

हरियो डाँडामाथि  हलो जोत्ने साथी  हो हो तारे हो हो हो हो माले हो...  असार, साउनमा रोपाइँको छेकोमा यो गीत हिट हुन्छ । तर समग्रमा यो गीत सदावहारझैं छ । यसका स्रस्टा हुन् जनकवि केशरी धर्मराज थापा । अनि गीतमा स्वर, सङ्गीत पनि उनकै ।  प्र...

विजय चालिसे खास गरी नेपाली विज्ञान कथा साहित्यका स्थापित कथाकार हुन् । उनले विविध विधामा करिब चार दर्जन मौलिक कृति नेपाली साहित्यमा दिएका छन् । प्रौढसँगै बाल साहित्यमा पनि उनको कलम तिखो छ । पत्रकारिता क्षेत्रमा करिब  ३ दशक बिताएका उनले २०३७ जेठ १ गतेबाट सरकार...

विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला अर्थात् वीपी कोइराला नेपाली राजनीति र साहित्य दुबैमा प्रसिद्धि कमाएका मूद्र्धन्य व्यक्तित्व हुन् । उनले नेपाली साहित्यमा खास गरी मनोविश्लेषणत्मक धाराको सुरुवात गरी शिखरमा पुर्याउने काम गरे । सुरु सुरुमा वीपीले हिन्दी भाषामा कथाहरू लेखे । डा. दु...